Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

ФИЗКУЛЬТУРА ВА СПОРТНИНГ ХАЛҚАРО АҲАМ ИЯГИ
Республикамизда жисмоний тарбия ва спорт масалаларига катта 
ахамият беришда, айниқса Президенгимизниш шахсий ташаббуси билан 
ёшлар 
спортини 
ривожлантириш 
учун 
чиқарган 
фармойиш 
ва 
кўрсатмалари Узбекистон давлати ва халқининг дунё миқёсида 
танилишига олиб келди. Бундай масалада ҳозирги кунда ҳаммага маълум 
ва тушунтиришга хожати ҳам йўк. Натижасини қуйидаги маълумотлар 
орқали эслатиб ўтишнинг ўзи кифоя деб ўйлаймиз.
Маълумки, Сиднейда бўлиб утган ҲҲУП олимпиада уйинларида 77 та 
Ўзбекистонлик спортчилар мусобақаниш' 13 турида қатнашиб, 4-медал 
(Атлантада 2 та бўлган) - тилла, кумуш ва бронза медалларига эга 
булдилар.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

21-расм. Соғлом авлод орзуси
Ўзбекистонликлардан снорт сохасида 12 киши жахонниш' энг кучли 
атлетлари қаторидан жой олдилар (Атлантада 6 та булган).
Микдор ва муносиблик медаллари бўйича Ўзбекистонликлар 41-
ўринни__эгалладилар 
(Атлантада 
58-ўринда 
бўлган). 
Шунингдек,
минтақамизда хамда олдинги Иттифокда ҳам 7-ўринни эгаллашган.
Сиднейда Мухаммад Қодир Абдуллаев олтин, Артур Таймазов 
кумуш, (эркин кураш бўйича), Сергей Михайлов ва Рустам Саидовлар 
бокс сохасида бронза медалларининг фахрий совриндорлари бўлишди. 
Шунишдек:
Афинадаги Олимпиада уйини юлиблари (2004 йил):
Агтександр Доктурашувили-(Грек-рим бўйича)-олтин.
Магомед Ибрагимов (Эркин кураш)-кумуш.
Баходир Султонов (Бокс)-бронза.
Ўткирбек Ҳайдаров (Бокс)-бронза.
О лимпиаўйини ғолиблари (Ўзбекистондан)
1992 йил-Барселона-Оксана Чусовитина (гимнастика)-олтин.
1994 йил-Лшширхаммер Лина Чирязова (фристайл)-олтин.
1996 йил-Атланта-Армен Багдасаров (Дзю-до)-кумуш.
2000 йил-Сидней-Мухаммад Қодир Абдуллаев (Бокс)-олтин.
Ўзбекистон 34-ўринни эгаллади, Афинада.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ВАЛЕОЛОГИЯ ВА ЁШ АВЛОД
Ҳозирги 
кунда 
медицина 
ва 
педагогика 
одамнинг 
ҳаётий 
имкониятларини (салоҳияти), ривожланишининг 10%тигагина хизмат 
қилади. Яъни табиат инъом этган мавжуд «Биоэнергетика»нинг факат 10- 
қисминигина 
тиклайди 
ва 
тартибга 
солади. 
Қолган 
«Психоэнергетика»нинг 90%-ти эса назардан четда қолади. Шунинг 
учун ҳам табиатнинг энг улуғ инъоми - Одам ўзининг жисмоний, 
ижтимоий ва аклий (кнтеллектуал) имконияти бўйича 10-20 марта қисқа 
яшайди ва бу жиҳатдан айрим ҳайвонлар ва ўсимликлардан анчагина 
орқада қолади.
Табиат инъом қилган 4-5 ёшдаги имконият 6-8 ёшгача сакданади ва 
10 ёшларда эса ушбу 100%дан 20%тигина сақаланади. 20-25 ёшда эса 
унинг фақат 10%тигина қолади, ва ана шуларгина келгувсига хизмат 
қилади (маълумот интернетдан олинди).
Юқоридагилардан келиб чикиб валеологик тарбияни мактабгача 
булган болалардан бошлаш керак бўлади. Демак, аввало болалар ҳам ўз 
организми ҳақидаги жуда булмаса умумий тушунчага эга бўлиши, ўзини 
эҳтиёт қилабилиши керак. Натижада бундай ўзнни сақлайбилиши, 
маданиятли бўлишлиги, саломатлик ва узоқ умр кўришлик тушуичаларига 
эга булишлиги келгуси «Соғлом турмуш тарзи»га гаров бўлиб қолади.
Мактабгача 
бўлган 
болаларнн 
жисмонан 
тарбиялашдагн 
воситалар:
1. Оила ва богчада болани ҳар томонлама тиббиёт ходимлари билан 
биргаликда кузатиб-текшириб боришлик лозим. Агарда бола югуришни 
хоҳламаса, кайфияти яхши бўлмаса, демак унинг соғлиғи оксаётганидан 
дарак беради.
2. Бола жисмоний тарбияни аввало секинлик билан, меёрида 
чопишдан бошлаши керак. Бунда нафас тизими, юрак-томирлар тизими ва 
мускуллар тизими гармоник равишда ривожлана боради.
3. Ҳар томонлама чиниқишликка эътиборни қаратишлик.
4. Совуққа чидамли қилиб, унга ўргатиб (адаптация) тарбиялашнинг 
аҳамияти катта. Бунда жигарда гликоген ҳосил бўлади, ферментларнинг 
фаолияти ошади ва аминокислоталарнинг парчаланиши тезлашади, 
моддалар алмашинув ва бошқа жараёнлар кучаяди.
5. Юмшоқ, ёқимли ва соф ҳаво билан чиниқиш ҳам соғлиқ учун 
муҳим аҳамиятга эга. Ҳаётда кўпинча болалар деярлик бир хил комфорт 
(қулай) шароитда, бир хил ҳароратда уйларда яшашга одатланганлар. 
Бунда ўзгарувчан (иссиқ ёки совуқ) ҳавога организм яхши мослаша 
олмайди. Бунинг устига, айниқса, болалар иссиқ кийим, илиқ ҳароратга 
мослашишган, бадандаги рецепторлар эса ҳароратнинг тор доирадаги 
таъсирига ўрганган. Шунинг учун ҳаво ҳарорати кескин ўзгарганда 
рецепторлар рефлекс ёйи орқали қон томирлар ва иммун тизимга
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

организм мослашмаган ҳолатда эканидан хаотик ва кўпинча ёқимсиз 
хабарларни етказади. Натижада турли хил шамоллаш касалликлари пайдо 
бўлади. Шунинг учун уйда ва боғчаларда болаларга иссик кийим 
кийдирмаслик, кўпинча очиқ ҳавода чиниқтиришлик ва болаларга 
ўргатишлик керак.
6. Сув оркали ҳар хил усуллар билан болаларга айниқса мактабгача 
бўлганларга яхши таъсир этади: соғломлашади, енгил-ихчам бўлади, 
бақувват, чидамли ва кучли бўлади. Сувда сузишлик ва ҳар хил 
ҳаракатлар қилишлик мускуллар тизимига, бўғинларга яхши жисмоний 
тарбия бўлади. Сузиш орқали бўшанг болалар (организм) бақувват 
ҳаракатчан бўлади ва аксинча, шўх, жиззакилар эса ўз хавфидан тушиб 
нормаллашади. Натижада, боғча болалари ва ўқувчиларнинг ўз машқлари 
ва ўқиш ўзлаштириш жараёнлари яхши самара беради. Турли хил 
ўйинлар, мусобақалар ҳам яхши натижа беради.
7. Оргнанизмни чиниқтириш ва бақувват, руҳан тетик бўлишида 
қайта-қайта ва узоқроқ муддатда у ёки бу метереологик омиллардан 
(совуқ, илиқ ҳаво, қулай атмосфера босими ва б.) алоҳида-алоҳида ёки 
комплекс ҳолда фойдаланишликларнинг аҳамияти катта. Бунда мустаҳкам 
«шартли рефлекс»лар пайдо бўлади. Натижада нерв-асаб тизими, юрак- 
қон томирлар тизими, организмдаги ҳароратни бошқариш тизими, 
овқатланиш тизими, эндокрин тизим ва мускуллар тизимини фаоллиги 
ошади, организмни чиниқтиради. Иммун тизимга ҳам қувват бағишлайди 
Айниқса, чиниқтиришни доимий, мунтазам ва аниқ рсжалар асосида олиб 
борилса, нур устига аъло нур булади. Организм мустаҳкам чиниқади, 
купгина касалликларни олди олинади.