|
М ИКРОЭЛЕМ ЕНТЛАР ҲАҚИДА ҚИСҚАЧА МАЪЛУМОТ
Одам организми учун микроэлементлар ҳам ниҳоятда зарур
ҳисобланади. Агарда улар етишмаса, албатта у ёки бу касаллик келиб
чиқади.Масалан, калций (Са) етишмаслиги туфайли жуда кўп одамларда
анемия касаллиги ва бошқалар пайдо бўлади. Организмда аввало суяклар,
типгаар учун асосий қурувчи модда ҳисобланади. Айниқса она қорнида
дасгаввал тана “скелети”нинг барпо будшшида иштирок эгади ва сўнгра
инсон ҳаётининг барча даврларида муҳим аҳамият касб этади. Жумладан,
қоннинг қуюқпашув жараёнида, моддалар алмашинуви ва бошқа
организмда бўлаётган барча жараёнларни тартибга солишда - мушаклар,
юрак мушакларининг чарчамай ишлашида, нервлар, томирларнинг
мустаҳкам ва ҳаракатининг яхшиланишида, экологиянинг бузилиши
туфайли
танада
пайдо
бўлган
заҳарли
моддалар(стронций,
нуклеоидлар)лардан «чанг тозалагич»дек тозалайди.
Калций (Са) одамда (70 кгли) 1 кг атрофида бўлади ва ундан ташқари
кундалик ҳаёт фаолиятида 1000 миллиграммча керак. 6 ёшгача бўлган
даврда бунданда купроқ керак бўлади. Шунингдек, ўспиринлик (20
ёшгача) ҳамда хомиладорлик, эгизаклик даврларида ҳам организм учун
кўпроқ керак бўлади.
Аёлллар ва эркакларда климакс даври бошланишидан бошлаб, ҳамда
ўтганда суяклардаги калций миқцори камая бошлайди ва ҳар йили 1-5
%
атрофида йуқотилади. Натижада суяклар, томирлар муртлаша бошлайди.
Рахит, остеопороз ва бошқа касалликлар келиб чиқиши аниклашан.
Калций тухум пўчоғида анчагина бор. Бундан минг йиллар олдин Абу Али
www.ziyouz.com kutubxonasi
ибн Сино бир нечта касалликларни тухум пўчоғи билан даволаган, (ўнлаб
рецептларга киритган) аммо у унда калций борлигини билмаган.
Ҳаётда нафақат касалликни, айникса профилактика мақсадида тухум
пўчоғидан фойдаланиш мумкин. Бунинг учун пўчоғни ичидаги унга
ёпишган пўстини олиб ташлаб, яхшилаб майдалаб (иложи бўлса лимон
сувидан солиб) кабул килишлик жуда яхши фойда беради.
Натрий(№) нинг хлор билан бирикмаси (№С1) ош тузи ҳисобланади.
У юрак мушакларининг кучли кисқаришида калций иштирок этса,
аксинча, натрий мускулларнинг дам олишида иштирок этади. Натрий қон
таркибида зарур модда эканлиги боис ундан физиологик эритма
тайёрланиб, кўктомирга юборилади.У буйракларда пешоб ҳосил бўлиши
жараёнида ва организмда рўй берадиган бошқа бирқанча жараёнларда
қатнашади.
Йод (I) элементи калқонсимон безининг фаолиятида муҳим аҳамиятга
эга. Йод танқислиги ҳақида ушбу китобда старли даражада маълумот бор.
Темир (Ғе) элементи соғлом одам организмнда 1 литр қонда 4-5-1012
ва 130-150 грамм гемоглабин бўлади. Умуман организмда 5 гр. атрофида
темир бор. Униш 3 грамми гемоглабинда, 1
1
р. скелет мушакларида,
колган 1 гр. гемосидерин кўринишида организмда тўпланади. Касаллик
туфайли
эритропоэз
(эритроцитларнипг
ҳосил
бўлиши)
бузилса,
эритроцитлар ва гемоглабиннинг микдори ўзгаради ва камқонлик (анемия)
касаллиги келиб чикади. Камқонлик касалида темир етишмовчилиги
сабабли келиб чиқадиган хасталик қарийб 80% ни ташкил қилади ва у
кўпинча
3
ёшгача
бўлган
болалар
орасида
учрайди.
Анемия
касаллигининг 3 хил тури бор: гиперхром, гемолитик ва гипохром (темир
еттнмаслиги). Г итгохорм камқонлик организмда темир элемснти ва бошқа
айрим витаминлар (Е, В2, В6, магний) нинг етишмаслиги туфайли юзага
келади. Бунда эритроциглар ва гемоглобиннинг микдори камайиб кетади.
Натижада одамда камқувватлилик, холсизлик, терида рангсизлик ва бошқа
клиник белгилар пайдо бўлади. Саломатлик оқсайди. Бундай ҳолатларда
тезда шифокорга мурожаат қилишлик лозим бўлади.
Магний (М§) элементи ҳужайраларнинғ қобиғини мустахкамлашда,
камқонлик олдини олишда хизмат қилади.
Селен (8е) организмдаги оксидланиш-қайтарилиш реакцияларида,
ҳужайра-тўқималарни емирилишдан сақлайди.
Кобалът (Со) қон яратилигаига ёрдам беради, оқсил синтези ва
карбонсувлар алмашинувида иштирок этади. Қон, талоқ, суяклар,
тухумдон, гинофиз бези, жигарда тўштнади.
Мис (Си) кон яратилишида қатнашади, бўй ўсиши ва организм
ривожлапиши, иммун реакциялар ва тўқималарнинг нафас олишида
катнашади. Жигарда, суякларда тўпланади.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Цинк (рух) (2п) қон яратилиши жараёни, ички секреция безлари
фаолиятида қатнашади. Етишмаганда ҳайвонларнинг бўйи ўсмайди ва
болалаши камаяди. Жигарда, простата бези ва тўр пардада учрайди.
Бром (Вг) нерв системаси фаолиятида қатнашиб, бош мияга
тинчлантиручи таъсир қилади, жинсий ва қалқонсимон безлар фаолиятига
таъсир этади. Бош мияда, қалқонсимон безда учрайди.
Фтор (Ғ) тишни бақувват қилади, қон яратилиши ва иммунитет
реакциясига, скелетнинг ривожланишига ёрдам беради. Суякларда, тишда
тўпланади.
Умуман, микроэлементлар организмдаги турли хил биологик
жараёнларда қатнашгани учун касалликларни даволаш ва олдини олишда,
ривожлапишда аҳамияти каттадир.
ТЕМИР ЭЛЕМЕНТИ ТАНҚИСЛИГИ ҲАҚИДА
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ)нинг маълумотига кура
дупёда ҳар куни 300 нафар она темир моддасипи танқислиги туфайли
туғиш пайтида вафот этади. 500 нафар чақалоқ фолат кислотаси
етишмаслиги туфайли нуқсон билан туғилади. 4000 киши эса организмида
етарли даражада шу кислотанинг йўқлиги боис инфаркт ва юрак ҳуружи
(стенокардия)дан оламдан ўтади. Темир моддаси танқислиги туфайли
юзага келувчи бундай ҳолатларни бартараф этиш учун бутун дуиёда ҳар
Гшли миллиардлаб маблағ сарфланмокда.
ЖССТ ининг маълумотига кўра дунс аҳолисининг 40%-ти ансмияга
чалинган ва унинг 75%-тп организмда темир моддаси етишмаслигидан
келиб чиқади. Хомиладор ва туғиш ёшидаги аёлларда ҳамда ёш болаларда
темир моддасига эҳтиёж 3-5 марта юқори бўлади. Анемия билан оғриган
болалар жисмоний ва ақлий ривожпанишда орқада қоладилар. 2 ёшгача
камқонлик билан оғриган болани кейинчалик даволаш мушкуллашади.
Шунинг учун ҳам уни бойитиш буғдойни янчишда керакли бўлган
микроэлементлар ва витаминлар билан бойитилиб, ушбу қўшимча 1 тонна
унга 150 грамм миқдорда қўшилади. Ҳозирги кунда жаҳондаги 191
мамлакатдан 50 дан ортиғида БМТнинг унни бойитиш лойиҳасига амал
килмокда, жумладан, Узбекистонда ҳам.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
