Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Ключевые слова:
Виноград, изюм, витамины, сахар, изюм, анемия, 
давление. 
Annotation: 
Grapes and grape products differ from other products by their 
chemical composition and nutritional properties. As viticulture develops, their new 

---

339 
varieties and their processing technologies are evolving. Grapes are well absorbed 
by the human body. Grapes contain 15% glucose, raisins contain 20-25% of sugar. 
Keywords: 
Grapes, raisins, vitamins, sugar, raisins, anemia, pressure. 
Маълумки 
дунё 
ахолисининг 
кўпайиб 
бориши 
озиқ-овқат 
махсулотларига бўлган талабнинг ортиб боришига сабаб бўлмоқда. Бугунги 
кунда сифатли, арзон ва энг мухими табиий бўлган махсулот яратиш ва 
ишлаб чиқариш устида дунё олимлари иш олиб бормоқдалар. Жахон 
миқёсида кимёвий таркиб билан тайёрланган махсулотлар инсонлар сўлагида 
нуқсонларнинг келиб чиқишига сабаб бўлмоқда.
Шундай муаммоларнинг олдини олиш ва бартараф этиш учун юқори 
сифатга эга табиий бўлган озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш лозим. 
Ҳозирги даврда нафақат бутун дунёда юртимизда ҳам озиқ-овқат саноати, 
медицина ва халқ табобати соҳаларида сезиларли даражада ишлар олиб 
борилмоқда.
Ўрта Осиё хусусан Ўзбекистонда Узумчилик узок тарихга эга. Узок 
йиллар давомида Ўрта Осиё халқ селекциясида жуда қимматли хўжалик 
белгиларига эга бўлган юзлаб навлар яратилган. Ўрта Осиёнинг деярли барча 
деҳқонлик минтақаларида, айниқса, Фарғона ва Зарафшон водийларида, 
Тошкент, Хоразм, Қашқадарё воҳаларида кўп экилган. Лекин мўғуллар 
истилоси даврида богдорчилик таназзулга юз тутган. У. фақат 15-асрга келиб 
қайта ривожлана бошлади. Ўзбекистонда Узумнинг ривожланишида Россия 
боғдорчилик жамиятининг Туркистон бўлими муҳим рол ўйнади. Бўлим 
узумнинг маҳаллий шароитга мос келадиган энг яхши навларини ўрганиб 
тавсия этиш, тегишли навларни бошқа минтақалардан олиб келиш ишларини 
ташкил қилди. Кейинчалик шу бўлим асосида Туркистон узумчилик ва 
виночилик қўмитаси ташкил этилди. Қўмита узумчилик ва виночиликни 
илмий асосда ривожлантириш (касалликларга, зараркунандаларга қарши 
кураш), унинг агротехника усулларини ишлаб чиқиш билан шугулланди. 
Ўзбекистоннинг иқлим шароити узум қуритиш учун ниҳоятда қулай. Иссиқ 
ёзнинг давомийлиги, нисбий намликнинг паст бўлиши, аъло сифатли майиз 
ва хўраки узум навларининг етиштирилиши, халқнинг анʼанавий 
тажрибалари, шунингдек фан ютуқлари, қуёшли очиқ ҳавода ва сояда мева 
қуритиш усулларидан кенг фойдаланишга, кам маблағ сарфлаб, юқори 
сифатли маҳсулот олишга имкон беради. 
Қуритиш учун товар сифати юқори бўлган хом ашёни кескин 
кўпайтириш муҳим вазифа ҳисобланади. Бу вазифаларни муваффақиятли адо 
этиш учун ҳар бир хўжаликдаги токзорда комплекс агротехника 

---

340 
тадбирларини энг қулай муддатда тўлиқ ва юқори сифатли қилиб ўтказиш 
зарур. 
Қуритилган маҳсулот миқдорини кўпайтириш ва унинг сифатини 
яхшилаш учун ҳосилни териб олишга икки хафта қолганда ток барглари олиб 
ташланади, новдалари чеканка қилиниб, суғориш тўхтатилади. Чунки мева 
таркибида ортиқча намликнинг сақланиши қуритиш вақтини бир мунча 
кечиктирилади.
Кишмиш нав узум таркибида қанд моддаси 23-25% ни, майзбоп узум 
таркибида эса 22-23% ни ташкил қилинган пайтда қуритилади. Қуритиш 
учун энг яхши навлар қуйидагилар хисобланади: Уруғсиз – “Оқ кишмиш”, 
“Қора кишмиш” Узумнинг шифобахш хоссалари қадимдан маълум. Бугунги 
кунда барча узум навларининг кимёвий таркиби чуқур текширилган. Инсон 
организми шифобахш узумни осон ўзлаштиради.Унинг таркибида 15 фойиз 
глюкоза, фруктоза мавжуд. Узумнинг тўқ тутиши сабаби ҳам ана шунда. Бир 
кг узум 700 калориягача иссиқлик беради.У тана аъзоларининг фаолиятини 
яхшилайдиган шифобахш неъматдир. Шунинг учун ҳам боболаримиз эрталаб 
нон билан узум исътемол қилишган ва бошқа нарсани аралаштиришмаган. 
Шунингдек, узумда одам учун фойдали бошқа моддалар бор. Масалан, 
органик кислоталар (олма, лимон кислоталари) турли минерал моддалар 
(калий, калсий, темир, фосфор) ва хушбўй моддалар бор. 
Узумдаги органик кислоталар тишни емириши мумкин. Шунинг учун 
узум егандан кейин тишни тозалашни ёки оғизни чайишни унутмаслик керак. 
Узумни яхшилаб ювиб ейиш, уруғини ажратиб ташлаш тавсия этилади. 
Бироқ, франсуз олимларининг аниқлашишича, узум уруғида холестирини 
йўқотадиган моддалар мавжуд экан. Улар фармацевтикада бу усулдан 
фойдаланишаяпти. Шунингдек, қандли диабетга дучор бўлганлар ва семиз 
одамлар узум ёйишлари мумкин эмас. Узум уларнинг ҳолатларини 
ёмонлашишига сабаб бўлади. Узум майизи жуда ҳам фойдали. Ҳатто, 
биринчи жаҳон уруши йилларида майиз аскарларга дори воситаси сифатида 
берилганлигини тарих тасдиқлайди. Майизнинг юз грамми 200 калориягача 
иссиқлик беради. Майизнинг таркиби кўп миқдордаги калийни ўз ичига 
олади. Ошқозон-ичак тракти билан боғлиқ муаммолар, марказий асаб 
тизимининг бузилиши, камқонлик бўлса фойдаланиш тавсия этилади. Майиз 
таркибида жуда кўп углевод мавжуд, шунинг учун у жисмоний ва руҳий 
стресс учун фойдали бўлади. 
Қуритилган узум меваларида қуритилган ўрик билан деярли бир хил 
витамин мавжуд. Бундан ташқари, майиз таркибида витамин Н. деб 
номланган биотон мавжуд. Қуритилган узум мевалари калий ва натрийга 
жуда бой. 

---

341 
Ушбу маҳсулот таркибида жуда кўп темир бор, шунинг учун камқонлик 
учун тавсия этилади. Майизнинг бир қисми бўлган Бор танадаги калцийнинг 
нормал сўрилишига ҳисса қўшади. Шунинг учун остеохондроз ва остеопороз 
билан оғриган одамларга қуритилган узум билан овқатланиш тавсия этилади. 
Майизда жуда кўп калий бор, шунинг учун уни юрак-қон томир 
касалликларига чалинган одамлар истеъмол қилиши керак. Энг муҳими - 
ушбу маҳсулотда кўплаб антиоксидантлар, хусусан олеанолик кислота 
мавжуд. Aйнан у танадаги ҳужайраларни эркин радикаллардан ҳимоя қилади 
ва шу билан инсон иммунитетини мустаҳкамлайди 
Майиз таркибида Б, C, Э витаминлари, Ҳ витамин (биотон), К витамини, 
пектин, магний, бор, калций, темир, натрий, калий ва фосфор мавжуд. 
Б1, Б2, Б3, Б5, Б6, Б9 витаминлари асабийлашиш, чарчоқ ва бош 
оғриғини энгиллаштиради.
Майиз таркибида иммунитетни кучайтирадиган 
ва унга ёрдам берадиган антиоксидантлар мавжудлиги боис шамоллашни 
тезда бартараф этади. Буруннинг оқиши, йўтал ва томоқ оғриғи жуда тез ва 
асоратланмасдан ўтиб кетади. Бор ва витаминлар ва минераллар 
остеокондроз ва остеопорозни даволаш учун ишлатилиши мумкин. 
Дастлаб, фақат уруғли қуритилган узумни майиз деб аташ мумкин эди. 
Ва уруғсиз навлар - бу майиз. Бугунги кунда барча қуритилган мевалар ушбу 
концепция остига тушади.
Қуритилган майизнинг калория таркиби 
Майиз - бу юқори калорияли маҳсулот. 100 грамм таркибида тахминан 
287 ккал мавжуд. Калория таркибидаги бир ҳовуч қуритилган узум тўлиқ 
овқатни алмаштириши мумкин. Шунинг учун, қўшимча фунт олишга 
муваффақ бўлган аёллар унга суянмасликлари керак. Унинг мақбул миқдори 
пюреси ёки хамир овқатларига қўшилган 10-15 та резаворлардир.Эрталаб 
майизни истеъмол қилган маъқул, тез метаболизм ширинликларни 
ўзлаштиришга ва уни энергияга қайта ишлашга ёрдам беради.