Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Аnnotation: 
The article provides information on the compound feed foor 
feeding and intencification of obtaining fish suitable for consumption which is 
necessary to saturate the modern consumer market. 
Key words:
component, metal magnet protein, granulator, matrix, bone 
products, herbivorous fish varieties. 
Балиқ емини ишлаб чиқаришнинг ҳар бир таркибий қисми учун озуқа 
моддаларининг таркиби ва даражасини таъминлайдиган ўзига хос нормалари 
мавжуд. Ҳар бир компонентнинг режими ва муддати бўйича ўзига хос техник 
шароитлари мавжуд бўлиши лозим. Одатда, мақбул сақлаш ҳарорати, ҳаво 
намлиги, сақлаш қатламининг қалинлиги, керакли, сақлаш тури ҳам 
таъминланиши лозим бўлади. Аксарият таркибий қисмлар, айниқса дон, 
овқат, балиқ ва гўшт ва суяк таомлари ҳароратни чекламаган ҳолда қуруқ, 
ҳаволантирилган хонада сақланиши лозим бўлади.Ем ишлаб чиқаришнинг 
кўплаб таркибий қисмлари олдиндан даволашни талаб қилади. Шу билан 

---

298 
бирга, дон ва бошқа таркибий қисмларни металломагнит аралашмалардан 
тозалашга катта эътибор бериш керак бўлади. 
[1,78]. 
Бундай тозалаш электромагнит сепараторларда ёки статик магнит 
устунларда амалга оширилади.Махсус ажратгичларда дон нопокликлардан 
тозаланади (арқонлар, ёғоч бўлаклари, шиша, қум, тошлар ва бошқа 
нарсалар) қисмлари элакдан ўтказилади, турли хил кичик аралашмалардан 
тозалаш учун ҳаво билан тозаланади.Ушбу жараёнларнинг барчаси 
озуқанинг ҳазм бўлишини ва овқатланиш самарадорлигини оширишга ёрдам 
беради.Ҳозирги кунда саноат комбикормлари, гранулалар яъни озуқалар 
балиқнинг ёшига қараб ишлаб чиқарилади.Айниқса гранулаланган озуқалар 
оммабоп бўлиб, чунки бу озуқалар ташиш, сақлаш,тарқатишда қулай, бўлиб 
кам уваланади ҳамда сувни ифлослантирмайди.Балиқ озуқаларида тўйимли 
оқсиллар ва моддалар мавжуд бўлади.Бу эса балиқларнинг яхши ўсишига ва 
тўғри ривожланишига кўмак бўлиб тўғри тақсимланган озуқа эса ўз 
навбатида ортиқча исрофгарчиликнинг олдини олади.Грануляторнинг иш 
жараёни шундан иборатки, керакли ҳароратгача иситилган озуқавий хом-ашё 
массаси гранулятор бункерига ташланади. Бункер тубига матрица ўрнатилган 
бўлиб, унинг устки қисмида марказига қотирилган ғалтак айланиб, 
матрицанинг устига келиб тушган массани преслайди. Ҳамда масса 
матрицанинг зичловчи қувурларидан тушиб, матрица остидаги пичоқлар 
ёрдамида керакли узунликдаги тайёр пресланган озуқани кесиб гранула 
ҳолатига келтириб,қуритишга етказиб беради.
1-расм
Балиқ гранулаларининг ҳар хил ўлчамда тайёрланиши 
Балиқ учун озуқа ва аралаш озуқалар, қуруқ ва ҳўл озуқа, донадор, 
экструдировка қилинган, брикетланган, капсулаланган, хамир, хамирли ва 
унли 
озуқалардир.Балиқларни 
боқиш 
самарадорлиги 
учун 
озуқа 
тузилишининг аҳамияти муҳим ҳисобланади.
[2,36]. 
Озуқа аралашмалари ва ҳайвонлар озуқаларининг ажойиб хусусиятлари 
мавжуд бўлади. Мураккаб емларнинг гранулалар, экструдатлар, доналар ва 

---

299 
бошқа 
зарралар 
кўринишидаги 
афзалликлари, 
гранулалар 
ва 
экструдатлардаги фарқларининг ўзига хослиги ва улардан тўғри 
фойдаланилганда мақсадга мувофиқ бўлади. Бунда асосий вазифа тўғри 
озуқа танлаш ва уни тақсимлаш, балиқларни тайёр озуқа билан 
озиқлантириш энг осон ва маъқбул танлов бўлиб, Балиқларни яхши ўсиши ва 
ривожланиши учун керакли витамин ва минерал моддалар мужассамлашган 
озуқалар билан боқишдир. Озуқаларнинг турлари кўп аммо ҳозирги кунда 
балиқларни тезроқ ўстириш ва семиртиришда қуруқ гранулаланган озуқалар 
билан боқишнинг самараси юқори ҳисобланади.Ушбу гранулаланган 
озуқаларнинг 
афзаллиги 
шундаки, 
озиқлантириш 
жараёнини 
енгиллаштиради, ҳовуз ёки садокни ифлослантирмайди.Ҳар бир балиқнинг 
турига ёшига ва оғирлигига қараб гранула ҳажми танланиб керакли 
миқдордаги озуқа тарқатилади.Озуқа танланаётганда балиқ нималар билан ва 
қандай озиқланиши ҳисобга олинади.Балиқлар гўштхўр, ўтхўр ва ҳамма 
нарса ейдиган турларга бўлинади.Шу сабаб юқоридаги жиҳатлардан келиб 
чиқиб гранула таркиби ва ўлчами танланади.Балиқ озуқалари икки турга 
бўлинади. 
-Ўсимлик (турли ўсимлик поялари ва доналари, беда, буғдой, сули, 
дуккакли ўсимликларнинг поя ва донларининг майдалангани кунжара 
кабилардир)
-Ҳайвон (балиқ ва бошқа ҳайвонлар қолдиқлари майдаланиб унга 
айлантирилади).
[3,28]. 
Бундан ташқари гранулаланган озуқаларга турли хилдаги минерал 
моддалар қўшилади. Бу эса мақсадга мувофиқ, чунки улар озуқанинг ҳазим 
бўлишида 
юқори 
самара 
беради, 
ва 
балиқлар 
иммунитетини 
кўтаради.Натижада балиқларни тез ўсиши ва семиришига сезиларли ёрдам 
беради. Балиқ озуқасининг асоси ўсимлик ва ҳайвон организмидир.Масалан 
судак 1 кг ўсиши учун 3 кг олабуға балиғи эса 5 кг майда балиқ ейиши 
керак.Балиқ 
ратциони 
унинг 
қайси 
турга 
киришига 
қараб 
белгиланади.Балиқлар кичик ёшлигида ҳаммаси бир хил озуқа ейди яъни 
планктон ва личинка билан озиқланади
[1,58]. 
Катта бўлгани сари озуқаси ҳам ўзгариб боради.Йиртқич балиқлар 
майда балиқларни, ўтхўрлари эса турли ўтлар қолдиқлари ва илдизлари 
билан озиқланишини кўришимиз мумкин.Хулоса қилиб айтиш мумкинки 
бугунги кунда товарбоп балиқларни етиштиришда, балиқларни тўғри 
озиқланишини таъминлаш муҳим ҳисобланади.