Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Навоий вилоятининг демографик кўрсаткичлари
. (киши ҳисобида) 
Маъмурий 
бирликлар 
Аҳоли
Сони 
01.01.15 
Туғилиш 
Ўлим 
Табиий 
кўпайиш 
келганлар кетганлар 
Навоий шаҳар 
135383 
2499 
654 
1845 
2172 
3997 
Зарафшон шаҳар 
81104 
1573 
310 
1263 
2802 
4783 
Кармана 
123371 
2391 
528 
1863 
695 
838 
Конимех 
29399 
687 
193 
494 
469 
1607 
Навбаҳор 
108585 
1825 
406 
1419 
1134 
729 
Нурота 
83102 
1765 
405 
1360 
174 
729 
Томди 
15390 
293 
65 
228 
234 
1086 
Учқудуқ 
34645 
882 
184 
698 
1449 
2514 
Хатирчи 
191623 
3619 
821 
2798 
2099 
1708 
Қизилтепа 
146447 
2488 
580 
1908 
956 
911 
Вилоят бўйича 
957799 
18022 
4146 
13876 
12181 
18902 
Жадвал вилоят статистика бўлими маълумотлари асосида тузилган. 
Аҳолининг табиий ҳаракати, аҳолининг табиий ўсиши кўрсаткичлари орқоли 
ифодаланади. Аҳолининг табиий кўпайишини мутлоқ ва нисбий кўрсаткичлари
мавжуддир. Аҳолининг мутлоқ кўрсаткичлари асосида ҳудудларин таққослаб бўлмайди, 
чунки ҳар бир ҳудуд аҳолисининг сони турлича бўлиб, улардаги туғилганлар ва ўлганлар 
сони аҳолининг умумий сонига боғлиқ бўлади. Шунинг учун ҳам ҳудудлар аҳолисини 
таққослашда табиий ўсиш коэфцентидан фойдаланилади.Навоий вилоятида табиий 
ўсишнинг мутлоқ сони 13876 кишини ташкил этган. Аҳолининг 15,7 промиллени ташкил 
этган ҳолда туманлар бўйича қўйидаги ҳудудлар фарқларга эгадир; 
Табиий ўсиш коэфценти 15,0 промилледан кам бўлган шаҳар ва туманлар, Навоий 
шаҳар, Қизилтепа, Навбаҳор, Навбаҳор, Томди туманлари, 

---

343 
Табиий ўсиш коэфценти 15,1 промилледан 18,0 промиллегача бўлган қишлоқ 
туманлари,Канимех, Нурота ва Канимех туманларидир. 
Табиий ўсиш коэфценти юқори кўрсаткичи Учқудуқ туманига тўғри келди, яъни 
табиий ўсишнинг нисбий кўрсатгичи 20,0 промиллени ташкил этган. 
Аҳоли такрор барпо бўлишида биринчи навбатда оилани ташкил топиши 
аҳамиятлидир.Оила шаклланишининг ҳудудий хусусиятлари ва таркибини ўрганиш аҳоли 
географиясининг муҳим вазифаларидан ҳисобланади. Оиланинг шаклланиши эса, ўз 
ўрнида никоҳ ва ажралиш жараёнлари билан чамбарчас боғлиқдир. Никоҳ эркак ва 
аёлнинг тарихан таркиб топган, жамият тамонидан муайян таркиюга солиб туриладиган 
ўзаро ҳамда болаларга нисбатан муносабатлари шаклидир. Никоҳ ўз эвалютциясига, 
турларига эга бўлган сотциал жараёндир. Никоҳни қайт этиш фуқороларнинг тартиб 
қонун ва қоидалари ва диний урф – одатларга кўра амалга оширилади. 
Никоҳланувчиларнинг сони ўз навбатида туғилиш даражасига ижобий таъсир кўрсатади.
Навоий вилояти никоҳнинг умумий сонида (9748 та) республикамиз маъмурий 
бирликлар ичида ўн учунчи ўринда туради, бу эса аҳолининг умумий сони билан 
боғлиқдир. Никоҳга кирувчиларнинг умумий коэффициентида (11,0 промилле) эса юқори 
ўринларни эгаллайди. Никоҳга кирувчилар сонини ҳудудий жиҳатларига эътибор 
берадиган бўлсак Хатирчи -2100 та, Қизилтепа – 1472 та, Кармана - 1337 та, туманларида 
юқори ҳисобланади. Томди -152 та, Конимех – 375 та, Учқудуқ -475 та,қўйи ўринларни 
эгаллайди. Бу кўрсатгич туманларнинг аҳоли сони билан боғлиқ. Ҳар минг аҳолига 
ўрганадиган бўлсак;

Никоҳнинг умумий коэффициенти паст бўлган ҳудудлар (10, 0 промиллегача); 
Навоий, Зарафшон шаҳарлари, Нурота, Томди туманлари. 

Никоҳнинг умумий коэффициенти ўртача бўлган ҳудудлар (10,1-12,0 ромиллегача); 
Қизилтепа, Навбаҳор, Хатирчи туманлари. 

Никоҳнинг умумий коэффициенти юқори бўлган ҳудудлар (12,1 промилледан кўп ) ; 
Кармана, Канимех, Учқудуқ туманларидир.
Яна бир демографик жараёнлпрдан бири ажралишдир. Ажралиш эр –хотиннинг 
хаётлик даврида никоҳнинг бекор этилишидир. Ажралиш мураккаб социал жараён бўлиб, 
қатор омиллар таъсир кўрсатади;Оиланинг таркиби, социал тартиб, билим даражаси ва 
савияси, эр – хотин ўртасидаги муносабатлар таъсир кўрсатади. Навоий вилоятида 2012 
йилда 718 та ажралиш қайт этилган, яъни ҳар минг аҳолига нисбатан 0,8 промиллени 
ташкил этган. Ажралиш жараёнлари шаҳарда нисбатан юқори: Навоий шаҳрида 1,3 
промилле, Зарафшон шаҳрида 2,0 промилле, Учқудуқ туманида 1,5 промилле, аксинча 
ажралиш коэффициенти нисбатан кам: Томди туманида 0,2 промилле, Нурота тумани 0, 3 
промилле, Хатирчи ва Кармана туманларида эса 0,5 промиллени ташкил этган.
Навоий вилояти демографик жараёнлари ва уларнинг ҳудудий жиҳатларини 
ўрганишда қўйидаги хулосаларни кўрсатишимиз мумкин. 2012 йилда вилоят демографик 
жараёнлари шаҳар ва қишлоқ туманларида катта ҳудудий фарқлар кўзга ташланди. 
Табиий кўпайиш кўрсаткичлари қишлоқ туманларида айниқса, чўл ҳудудида жойлашган 
олис туманларда юқори бўлди. Никоҳларни бузилиши шаҳарларда юқорилиги билан 
ажралиб турди.