Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

 
 
 
 
 
 
 

---

317 
Урбанизациянинг географик жиҳатлари 
 
Расм муаллиф томонидан тузилган. 
Расмда урбанизация жараёнининг географик хусусиятларини келтириб чиқарувчи 
омиллар кўрсатилган. Чунончи, худуднинг географик ўрни, унинг денгиз ва океанлардан 
узоқ-яқинлиги, ривожланган минтақалар билан қўшничилиги, транспорт географик ўрни 
ва бошқалар шаҳарлар ривожланишига турли хил таъсир этади. Жойнинг табиий ресурс 
салоҳияти, ундан фойдаланиш ҳолати шаҳарларнинг катта-кичиклигига, шаҳар 
агломерацияларининг шаклланиши ва ривожланишига ўз таъсирини кўрсатади. Одатда, 
бундай ҳудудларда “ресурс” шаҳарлар ва шаҳарчалар кўп бўлади. 
Жойнинг табиий ресурс салоҳияти, ундан фойдаланиш ҳолати шаҳарларнинг катта-
кичиклигига, шаҳар агломерацияларининг шаклланиши ва ривожланишига ўз таъсирини 
кўрсатади. Одатда, бундай ҳудудларда “ресурс” шаҳарлар ва шаҳарчалар кўп бўлади. 
Аҳолининг табиий ҳаракати, унинг миграцияси, миллий таркиби каби 
геодемографик хусусиятлар ҳам урбанизациянинг географик жиҳатларини асослаб беради. 
Жумладан, ривожланаётган мамлакатларда урбанизация суръатининг юқорилиги қисман 
уларда шаҳар аҳолиси табиий ҳаракатининг юқорилиги билан ҳам тавсифланади. 
Иқтисодий географик омиллар, яъни миллий ва минтақавий иқтисодиётнинг таркиби ва 
ихтисослашуви, хўжаликнинг ҳудудий ташкил этилиши ва иқтисодий районлар тизими 
шаҳарлар ривожланиши ва урбанизациянинг асосида ётади. Шунингдек, ушбу жараённинг 
ҳудудий ёки географик жиҳатлари жойнинг геоэкологик ҳолати, социал географик 
хусусияти ва геосиёсий вазияти ҳам урбанизациянинг ҳудудий фарқларини ёки географик 
жиҳатларини ифодаловчи омиллардир. 
Шундай қилиб, урбанизация глобал миқёсдаги жараён бўлиб, у айни вақтда 
ўзининг географик ранг-баранглиги билан турли мамлакатлар ва минтақаларда ўзига хос 
намоён бўлади. Бинобарин, мазкур жараённи географик жиҳатдан ўрганишда, энг аввало, 
ҳудуд ва унинг хусусиятларидан келиб чиқилади.