|
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Nazarova G.G’.va boshqalar. Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqisodiy munosabatlar. – T. 2008.
2.
Ergashev Sh. va boshqalar. Jahon maamlakatlari. – Т.: Sharq, 2007. – 416 b .
3.
http://uza.uz/politics/o-zbekiston-qozog-iston-diplomatik-munosabatlar-o-rnatilganl-31-10-
2017;
4.
http://thediplomat.com/tag/Kazakhstan-uzbekistan-relations/&hl=uz-UZ;
5.
htttp://uzbekistan.lv/uz/ozbekiston-qozogiston-yangiqoshnichilik-va-ozaro-ishonchga-
asoslangan-hamkorlik/.
281
GLOBALLASHUV DAVRIDA MARKAZIY OSIYO DAVLATLARI
INTEGRATSIYALASHUVINING AYRIM JIHATLARI
Isayev A, Umarov N.
Andijon Davlat Universiteti
Аnnotasiya:
Maqolada Markaziy Osiyo davlatlari o’rtasidagi integrasiyaning
chuqurlashubiga tasir etuvchi omillar ularning tashqi iqtisodiy aloqalari rivojlani dinamikasi
yoritilgan
Tayanch so’zlar:
Globallashuv, integratsion jarayon, xorijiy investitsiya, Markaziy Osiyo
davlatlari, mintaqa, eksport, import
Abstract:
: The article reflects the dynamics of the development of foreign economic relations,
influencing
the
deepening
of
integration
among
Central
Asian
countries.
Key Words
: Globalization, integration process, foreign investment, Central Asian
countries, region, export, import
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi, integratsion jarayonlarning chuqurlashuvi,
innovatsiyalarning jadal rivojlanishi milliy iqtisodiyotlar oldiga xalqaro raqobatbardoshlikka
erishish va jahon bozorida mustahkam mavqega ega bo’lish vazifalarini qo’ymoqda. Bu esa, o’z
navbatida, salmoqli homashyo salohiyatiga ega bo’lgan Markaziy Osiyo mamlakatlari milliy
iqtisodiyoti raqobatbardoshligini oshirishning ustuvor yo’nalishlari bo’yicha zarur chora-
tadbirlarni amalga oshirishni talab etadi.
Bugungi kunda jahon xo’jaligi tizimi integratsiyalashmay turib, hech bir mamlakat
mukammal rivojlana olmaydi. Jahon iqtisodiyotida milliy xo’jaliklarning baynalminallashuvi
ishlab chiqaruvchi kuchlar rivojining zaruriy shartlaridan biri bo’lib, u barcha mamlakatlarni,
siyosiy ijtimoiy iqtisodiy tizimga mansubligidan qat’iy nazar, qamrab oladi shu jihatdan olib
qaralganda
Markaziy Osiyo mamlakatlari ham o’zining geografik o’rni, iqtisodiy-demografik
xususiyatlari bilan jahonda alohida ahamiyatga ega bo’lib bormoqda. So’nggi yillarda Markaziy
Osiyoda iqtisodiy integratsiya mintaqa mamlakatlarini jahon bozoriga kirishida, ishlab
chiqarishni kengaytirish, mintaqaviy iqtisodiy-ijtimoiy sherikchilikni keng amalga oshirish va o'z
navbatida mehnat resurlari bandligini ta’minlashda muhim o’rin tutmoqda.
Mintaqadagi respublikalar o’zlarining kelajak istiqbollarini ko’zlagan holda birgalikda
bir-biri bilan chuqur va barqaror iqtisodiy-ijtimoiy-siyosiy munosabatlarini o’rnatish maqsadida
o’zaro sherikchilik aloqalarini yangi bosqichga olib chiqmoqdalar. Buni mintaqa respubliklalari
prezidentlarining o’zaro rasmiy tashriflari hamda ko’plab sohalarda imzolanayotgan yangi
shartnomalar va o'zaro kelishuvlaridan ham yaqqol ko’rinib turibdi. 1997 yil 10 yanvarida
Markaziy Osiyo I qt is o d iy H a mja miya t i ( M O I H) a ’zo la r i, ya ’n i O ’z be k is t a n,
Qo zo g’ist o n va Q irg ’iz ist o n o ’zaro «Abad iy do ’st lik t o ’g’ris ida » shartnoma
imzoladilar. Keyinchalik esa, O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikiston davlat
boshliqlarining 2001 yil 27-28 dekabrda Toshkentda e’lon qilingan Qo’shma bayonotida
Markaziy Osiyo Iqtisodiy Hamdo’stligini Markaziy Osiyo Hamkorligi (MOH) tashkilotiga
o’zgartirish to’g’risida qaror qilindi. Bundan ko’zlangan maqsad int egratsiya
jara yo nlari qamrab o luvchi so halarni yanada k e n g a yt ir is h v a u s h b u ja r a yo n la r n i
c h u q u r la s h is h i n i ta’minlashdan iborat. 2002 yil 28-fevralda Olma-Ota shahrida to’rt
mamlakat prezidentlari Markaziy Osiyo Hamkorligi Tashkilotini ta’sis etish to’g’risida
shartnoma imzoladilar. Mintaqa respublika la rini bir las ht irgan jihat lardan ya na bir i
MODning barchas i BMT, EXXT, MDH, EKO kabi xalqaro tashkilotlar a’zosidir.
Markaziy Osiyo respublikalarining tabiiy va mehnat resurslari hamda Yevrosiyoning qoq
markaziy qismida joylashib muhim siyosiy ahamiyatga ega ekanligi va boshqa ulkan salohiyatga
ega ekanligini ko'rsatadi va bu jihat Amerika Qo'shma Shtatlari hamda Yevropa Ittifoqining
etakchi iqtisodiy kuchlari mintaqdagi deyarli barcha respublikalarga o’zlarining investitsiyalarini
kiritishlariga zamin bo’lmoqda.
MOD tabiiy va mehnat resurslariga boy, ammo mamlakatlarning rivojlanish bosqichlari
va yo’nalishlari juda xilma-xildir. Chunonchi, Qozog'istonning YIM miqdori 231 mlrd. dollar
bilan peshqadam bo’lsa, Qirg'iziston Respublikasida YIMi 7,22 mlrd. dollarni tashkil etadi [2].
282
Tojikistonning YIMi esa jahon miqyosida juda past, O'zbekiston va Turkmaniston esa oraliq
YIMga ega. MOD xo'jaligi iqtisodiyoti tuzilmalari ichida tashqi savdo sektoridagi o’zgarishlar
juda yuqori.
Do'stlaringiz bilan baham: |
