Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги якубов Кутфидин Аслиевич, Мирзаев Абдиалим Боймуродович,Бўриев

Расм.2.4. Ўзанда жойлашган сув қабул қилиш иншооти 

---

68 
1-сув қабули қилиш тугуни; 2-панжара; 3-ўзиоқоар қувурлар; 4-қирғоқ сув қабул 
қилиш қудуғи; 5-сув қабул қилиш бўлими; 6-сўриш бўлими; 7-тўрлар; 8-сўриш қувури; 9- 
насос; 10-бирламчи насос станцияси. 
Очиқ ҳавзалардан сув қабул қилиш иншоотларидан фойдаланиш 
жараёнида рўй бериши мумкин бўлган бузилиш ва носозликлар ҳамда уларни 
бартараф қилиш чоралари 2.5-жадвалда берилган. 
Бузилиш ва носозликларни олдини олиш ҳамда уларнинг сонини 
камайтириш мақсадларида, маҳаллий шароитлардан келиб чиққан ҳолда 
йилнинг ҳар бир мавсумига тайёргарлик тадбирлар режаси ишлаб чиқилади. 
Шунингдек, фавқулодда вазиятлари учун ашёларнинг(йирик тошлар, қопларга 
солинган қум ва бошқалар) авария захиралари яратилади.Техник ходимларнинг 
зиммасига ҳар кунлик кузатув ишларилардан ташқари график бўйича техник 
режавий-даврий кўрикларни (РДК) олиб бориш юклатилади.Кўрик даврида 
ишчи ходимлар сув қабул қилиш тугуни, панжара ва тўрларни узун хода ёки 
акваскоп(сув 
остида 
кузатишлар 
олиш 
бориш 
асбоби) 
ёрдамида 
текширишларни олиб боришлари лозим. 
2.5-жадвал 
Сув қабул қилиш иншоотларида учрайдиган бузилиш ва носозликлар 
Бузилиш ва 
носозликлар
Бузилиши ва носозликларни баратараф қилиш ва уларни олдини 
олиши чоралари
Панжараларни 
муз бўлаклари 
билан тиқилиб 
қолиши 
Панжараларни электр токи билан иситиш ва уларни иссиқликни сақлаш 
жихозлар билан қоплаш,ўзиоқар қувурларни тескари йўналишда ювиш,муз 
бўлакларини ушлаб қолиш қурилмаларидан фойдаланиш 
Тугун ва ўзиоқар 
қувурларни гил 
билан 
тўлибқолиши 
Оқимнибошқатомонгайўналтирувчимосламаларжойлаштириш, 
ҳавзачиқурлигиниошириш, ўзиоқар қувур ва камераларни ювиш. 
Тугунни остидан 
ювилиши 
Тугунни тошлар билан мустаҳкамлаш, дарёўзанини тўғрилаш 
Ҳавза 
қирғоқларини 
бузилиши 
Қирғоқларни чим билан қоплаш, экинлар экиш ва бошқа мустаҳкамлаш 
ишларини бажариш 
Камерада 
тўрларни 
деформацияга 
учраши 
Тўрларни 15-20 см дан ортиқ деформацияга учрашига йўл қўймаслик, сув 
тезлиги камайтириш, тўрларни таянч тўрлар билан мустаҳкамлаш. 
Ҳавза сув 
сатҳининг 
Ҳавзани чуқурлаштириш, сув йиғиш ҳовузини ташкиллаштириш. Сўриш 
қувурини устига сузма қопқоқ ўрнатиш.Сув қабул қилиш камераларида 

---

69 
ниҳоятда пасайиб 
кетиши 
босимни пасайтириш 
Ўзиоқар қувурлари, иншоотнинг сув қабул қилиш ва сўриш бўлимларида 
чўкма мавжудлиги текширилади.Гидротехник иншоотлар(тўғон, сув ташлаш 
канал ва қурилмалари), ҳавза қирғоқларининг ҳолатлари йилига камида икки 
маротаба кўздан кечирилади.Сув қабул қилиш иншоотлари ва қурилмаларини 
ишлатиш жараёнида РДК ва РОТ ишлари олиб борилиш муддатлари 2.6-
жадвалда келтирилган.Сув қабул қилиш иншоотларини жорий ва капитал 
таьмирлаш ишларининг турлари ва муддатлари қўйидаги 2.7-жадвалда 
келтирилган. 
Сўриш бўлимида гирдоблар ҳосил бўлиши насослар ишига салбий таъсир 
кўрсатади.Сув билан бирга ҳавони сўриш натижасида насослар ишида узилиш 
рўй беради.Бу ходисани рўй бермаслиги учун бўлим ҳажми ва олинадиган сув 
сарфи орасида маълум нисбат сақланиши керак. Проф. М.М.Флоринский 
бўйича бу боғланишни қуйидагича ифодаланади: 
W
0 
/Q≥ 30÷35 
бу ерда Wo-қудуқдаги сув ҳажми,м
3
; Q-қудуқдан олинадиган сув сарфи м
3
/с. 
2.6-жадвал