Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги

14.1. Кучланишни тармоқ қаршилигини ўзгартириб ростлаш
Истеъмолчидаги кучланиш тармоқдаги кучланиш исрофи қийматига боғлиқдир. Кучланиш исрофи эса ўз навбатида тармоқ қаршилиги боғлиқ. Масалан, 14.1-расмда тасвирланган тармоқдаги кучланиш пасайишининг бўйлама ташкил этувчиси қуйидагичадир:
(14.1)
Бу ерда Р - ЭУЛ охирида қувват оқимлари ва кучланиш; r₁₂, x₁₂- ЭУЛнинг актив ва реактив қаршиликлари.

14.1-расм. Кучланишни тармоқнинг параметрларини ўзгартириб ростлаш.

Тақсимловчи ва таъминловчи тармқлар учун актив ва реактив қаршиликларнинг нисбатлари турлича бўлади. Тақсимловчи тармоқларда актив қаршилик реактив қаршиликка нисбатан катта, яъни r₀>x₀ бўлади. (14.1) да суратнинг асосий ташкил этувчиси Р r₁₂ бўлиб қолади. Тақсимловчи тармоқларда ЭУЛ ўтказгичининг кўндаланг кесими ўзгарганда r₀ ва унга мос равишда r₁₂, U₁₂ ва истеъмолчидаги кучланиш анчагина ўзгаради. Шу сабабли бундай тармоқларда ўтказгичнинг кўндаланг кесими рухсат этилган кучланиш исрофи бўйича аниқланади.
Таъминловчи электр тармоқларда аксинча x₀>r₀ ва шу сабабли U₁₂ асосан ЭУЛ ўтказгичининг кўндаланг кесимига кам даражада боғлиқ бўлган реактив қаршилик билан белгиланади.Таъминловчи электр тармоқларда ЭУЛ ўтказгичини рухсат этилган кучланиш исрофи бўйича танлаш иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ эмас. Реактив қаршиликни ўзгартириш учун ЭУЛ га конденсаторлар улаш лозим. ЭУЛда конденсаторлар улашдан олдинги кучланиш пасайишининг бўйлама ташкил этувчиси (14.1) бўйича аниқланади. Фараз қилайлик, ЭУЛнинг охирида кучланиш рухсат этилганидан паст:
U₂=U₁-U₁₂U_2рух
ЭУЛга конденсаторларни шундай улаймизки, бунинг натижасида U₂ рухсат этилган U_2рух гача ошсин.