|
Преренал ЎБЕ (функционал).
Неонатал даврда ЎБЕ ривожланишига олиб келадиган энг кенг
тарқалган омиллар қуйидагилар ҳисобланади:
– тизимли гиповолемия (юрак ва магистрал қон томирларининг туғма
нуқсонлари, шок);
– ўткир гипоксия ва гиперкапния;
– гипотермия.
Клиник кўриниши
.
Клиник жиҳатдан ҳаѐтнинг биринчи соатларида (бошланғич босқич)
буйраклар гипоперфузияси қуйидагилар билан намоѐн бўлади:
– терининг рангпарлиги;
– периферик пулснинг заифлиги;
– «оқ доғ» симптоми (3 с дан катта);
482
– артериал гипотензия (55–50 мм.сим.уст. дан кам, ўртача АБ 30 мм.сим.уст.
дан кам).
– анамнезида қон йўқотишлар (ҳомилалик, йўлдошли, постнатал);
– КФТнинг, сув ва натрийнинг найча реабсорбцияси пасайиши,
гиперазотемия.
Допплерографик текширувда, юрак чиқариши ва миокарднинг
қисқариш функцияси пасайиши билан гипоперфузия белгилари кузатилади.
Ушбу босқичда янги туғилган чақалоқнинг аҳволи оғирлиги буйраклар
шикастланиши асоратланиши билан келадиган патологик (критик) ҳолатлар
сабабли чақирилган.
Адекват
терапия
бўлмаганида
ЎБЕнинг
дастлабки
босқичи
олигоанурик босқичга ўтади, у буйракнинг қон билан таъминланиши
етишмаслигининг ошиб бориши билан боғлиқ ва диурезнинг камайиши, тана
вазнининг ортиқча кзпайиши, адинамия, овқатланишдан бош тортиш,
тўқималар тургорининг камайиши, шиш синдроми, гепатомегалия ва
қориннинг кепчиши билан тавсифланади. Буйрак
етишмовчилиги индекси
(БЕИ) 3 (1) дан камни ташкил қилади, натрийнинг фракциали индекси 3%
(1–2,5) дан кам. Кучли прененал олигурия бир кундан кўп, ѐки ундан ҳам
узоқ вақт давомида сақланганида буйракларда коптокча ва найчалардаги
ишемик ўзгаришлар ривожланади, бу ўз навбатида коптокчалар филтрация
тезлиги (КФТ) пасайиши, азотемия, гипопротеинемия, гиперкалемия,
магнийемия,
фосфатемия,
гипонатрийемия,
калцийемия,
хлоремия,
камқонлик, тромбоцитопения билан намон бўлади. Бунда ҳолатни А. Г.
Антонов ва ҳаммуаллифлари (2000) чақалоқларнинг ишемик нефропатия
(ИН)си сифатида қарашни таклиф қилди. Буйраклар функцияларининг
бузилиши
даражасига
қараб,
янги
туғилган
чақалоқларда
ИН
ривожланишининг учта даражаси фарқланади.
ИН (ЎБЕнинг бошланғич шакли):
– аниқ клиник кўринишларнинг йўқлиги;
483
– юрак-қон томир бузилишлари, тана вазнини йўқотиш ва сувсизланиш
белгилари билан бирга келадиган оғир ҳолатлар мавжудлиги;
– қисқа муддатли олигурия, протеинурия;
– зардоб креатинини (89–130 мкмол/л);
– зардоб мочевинаси (8–16,7 ммол/л);
– КФТнинг ўртаимѐна камайиши ва натрий ҳамда сувнинг каналча
реабсорбцияси.
Шифокор томонидан буйрак функциялари ва қон айланишининг
динамик мониторинги амалга оширилиши, зарурат бўлганда – буйрак
гемодинамикасини меъѐрлаштириш, нефротоксик препаратлар дозаларини ва
сонини тўғриаш, адекват энергия таъминотини меърлаштириш талаб
қилинади.
Буйрак учун ноқулай омиллар таъсирининг давом этишида ренал
шикастланиш даражаси кучаяди ва кейинги ҳолатга ўтади.
ИНа (ЎБЕнинг ноолигурик шакли):
– ўзига хос клиник манзаранинг йўқлиги, аммо склерема пайдо бўлиши ва
АБнинг кўтарилиши ИН ҳақида далолат бериши мумкин;
– гемодинамика ва ОИТ функцияси бузилишлари, геморрагик синдром билан
бирга келадиган критик ҳолатлар мавжудлиги;
– диурез меъѐрда ѐки кўтарилган, ѐки 24 соатдан кўп бўлмаган олигурия;
– ўртамиѐна протеинурия, ўзгарган эритроцитлар (кўриш майдонида 5 дан
ортиқ) ва гиалинли цилиндрларининг пайдо бўлиши мумкин;
– зардоб креатинини 130 мкм/л дан ортиқ ва/ѐки мочевина 16,7 ммол/л дан
кўп;
– КФТнинг ифодаланган пасайиши;
– К
+
эекскрецияси ошиши;
– Н
2
О ва озроқ На
+
реабсорбцияси пасайиши.
ЎБЕнинг ушбу шаклида диурез жиддий бузилишларга эга эмаслиги
сабабли ИН кўпинча аниқланмасдан қолади.
484
Бу босқич шифокордан буйрак функцияларини ва қон айланишини,
ОЦК ни ва юракнинг қисқарувчанлик функциясини меъѐрлаштиришни,
ҳаѐтий кўрсатмаларга биноан киритиладиган буйрак ичи қон айланишини
яхшиловчи нефротоксик препаратлар дозаларини ва сонини тўғрилашни,
адекват овқатлантириш ва энергия билан таъминлашни, ДТИ-синдромини ўз
вақтида аниқлашни ва уни тўғрилашни динамик кузатишни талаб қилинади.
ИН (ЎБЕнинг олигоанурик шакли):
– шиш синдроми, бўшлиқларда суюқлик тўпланиши;
– геморрагик синдром, йирингли-септик касалликлар билан кечадиган критик
ҳолатлар;
– протеинуриянинг ошиб бориши, ўзгарган эритроцитлар ва донадор
цилиндрларнинг пайдо бўлиши;
– 24 соатдан кўпроқ вақт давом этган олигурия;
– зардобдаги креатинин даражаси 130 мкм/л дан ортиқ ва/ѐки мочевина
миқдори 16,7 ммол/л дан юқори;
– КФТнинг кескин пасайиши;
– метаболик ацидоз.
Шифокорнинг тактикаси киритилаѐтган суюқлик ҳажмини (олдинги
диурез + НП кунига 25–35 мл/кг ҳисобидан), буйракдаги қон айланишини
яхшилашга, ҳаѐти кўрсатмалар зарурати бўлганда нефротоксик дориларнинг
дозасини ва сонини чеклашга қаратилган. Олигоанурик босқичнинг
давомийлиги ўртача 52 соатни ташкил қилади.
ЎБЕнинг полиурик босқичига ўтиш билан буйракларнинг сувни
чиқариш функцияси кучаяди. Диурез ѐшга меъѐрлардан 2–3 марта юқори, бу
сийдикнинг паст осмолярлиги ва сийдик билан натрий, калий ионларининг
катта йўқотишларига олиб келади. Бунда, натрий ионларининг нисбий
чиқиши сувга нисбатан камроқ, бу гипонатремиянинг гипернатриемияга ва
гиперкалемиянинг гипокалиемияга ўтишига олиб келади. Бир оз вақт
давомида азотемия даражаси юқори бўлиб қолиши мумкин.
485
Тикланиш босқичида диурез тикланади, аммо КФТ ва найча
реабсорбциясининг ўртача пасайиши сақланиб қолади. Ушбу босқичда
эуволемияни сақлаш, мумкин бўлган электролитлар бузилишини тузатиш ва
динамик назорат талаб қилинади.
Агар ҳаѐтнинг биринчи ҳафтаси тугаганидан кейин ЎБЕ давом этса,
одатда буйрак ва постренал буйрак етишмовчилиги – органик ЎБЕ ҳақида
гап кетади.
Шуни эсда тутиш керакки, ўз вақтида аниқланмаган ва тузатиб
бўлмайдиган преренал ЎБЕ (24 соатдан кўпроқ) ренал ЎБЕга ўтади.
ЎБЕнинг сабаблари бўлиб, туғма (кистозли дисплазия, гипоплазия,
буйракларнинг агенезияси ѐки поликистоз касалликлари), яллиғланиш ва қон
томир нуқсонлари, эндотоксинлар (сийдик кислотаси, гемоглобин,
миѐглобин) ва экзотоксинлар билан найчаларнинг шикастланишлари, туғма
нефротик синдром, ўткир тубуляр некроз (артериялар, веналар), истеъмол
коагулопатиялари, буйрак заҳари (амфотерецин Б), аминогликозидлар,
орттирилган буйрак касалликларининг (интерстициал нефрит ѐки
пелонефрит) ўткир кечиши ҳисобланади.
Постренал ЎБЕнинг сабаблари сифатида сийдик йўлларининг
обструкцияси (икки томонлама уретер-жом, икки томонлама уретер-везикал
обструкция, уретранинг атрезияси, стенози ѐки дивертикули, катта
ўлчамлардаги уретроцеле, сийдик чиқариш йўлларининг ташқаридан ўмаслар
билан қисилиши), бу сийдик чиқарилишининг пасайишига олиб келади. Эрта
болалик даврида постренал сабаблар ЎБЕнинг барча ҳолатларининг 1% ни
ташкил қилади.
Ренал ѐки постренал сабабларга боғлиқ ЎБЕ клиник жиҳатдан ҳаѐтнинг
1-ҳафтаси ва 2-ҳафтаси давомида бошланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
