¡збекистон республикаси олий ва ¡рта махсус таълим вазирлиги

Nazorat sаvоllаri

1. Ultrаtоvush vа ishqаlаb pаyvаndlаshning mоhiyati nimаdаn ibоrаt?

2. Ishqаlаb pаyvаndlаsh qaysi sohalarda qo‘llaniladi?
3. Ultrаtоvush pаyvаndlаshning qanday avzalliklari bor?


14-MА’RUZА.
TЕRMО-KОMPRЕSSIОN VА PRОKАTLАB PАYVАNDLАSH


Rеjа
14.1. Tеrmо-kоmprеssiоn pаyvаndlаsh
14.2. Prоkаtlаb pаyvаndlаsh


14.1. Tеrmо-kоmprеssiоn pаyvаndlаsh

Termo-kompression payvandlash – biriktirilayotgan detallarni qizdirib bosim ostida mikro payvandlashdir. Termo-kompression payvandlash yarim o‘tkazgichli mikro uskunalarni va simli o‘tkazgichli turli korpusli integral sxemalarni yig‘ishda juda keng qo‘llaniladi.

Termo-kompression payvandlashning usullari asosiy uchta jihatlari bilan tavsiflanadi:
1) qizdirish usuli bo‘yicha (14.1-rasm);

14.1-rasm. Qizdirish usuliga nisbatan termokompressiyaning turliligi:
a – faqatgina ishchi stolining qizdirilishi; b – ishchi asbobning qizdirilishi; d – ishchi stol va asbobni baravar qizdirish; 1 – ishchi asbob; 2 – ulanuvchi sim; 3 – yarim o‘tkazgichli asbobning kristali; 4 – ishchi stolcha; 5 – qizdirish uchun o‘rama sim.

2) birikmani bajarish usuli bo‘yicha (14.2 - rasm);

14.2-rasm. Birikma bajarish usuli bo‘yicha termokompression payvandlash usullari:
a – ustma-ust; b – uchma-uch.
3) hosil bo‘lgan birikma turi bo‘yicha, ishlatilayotgan asbob shakliga bog‘liq bo‘lgan (14.3-rasm).

14.3-rasm. Ishlatilayotgan asbob shakli bo‘yicha termokompression birikmalarning asosiy turlari:
a – tekis payvand nuqta qo‘rinishida (pona simon termokompressiya); b - mix qalpoq qo‘rinishida; d – mustaxkam qirra bilan; e – "baliq ko‘zi" turli.
14.2. Prоkаtlаb pаyvаndlаsh

Prokatlab payvandlash yo‘li bilan turli vazifalarni bajaruvchi ikki va undan ortiq qatlamlar (tarkibiy qismlar)dan tashkil topadigan metall konstruksiyalar hosil qilinadi. Kuch elementi vazifasini bajaruvchi qatlam asosiy qatlam deyiladi. Konstruksiyalarga qo‘yiladigan talablar bilan belgilanuvchi maxsus xossalarga ega bo‘lgan qatlam qoplama qatlam deb ataladi. Qoidaga ko‘ra, asosiy qatlam qoplama qatlamga nisbatan qalinroq bo‘ladi va arzonroq materialdan tayyorlanadi.

Payvandlash jarayoni plastik metallardan ko‘p qatlamli materiallar olishda biriktiriladigan materiallarni qizdirgan holda (issiq usulda prokatlab payvandlash) va sovuq holatda (sovuqlayin prokatlab payvandlash) amalga oshirilishi mumkin.
Prokatlab payvanllash bosim bilan payvandlashning bir turi bo‘lib, bunda payvand birikma o‘zaro ta’sirlashuv vaqti kam bo‘lgani holda majburiy deformatsiyalash sharoitida hosil qilinadi.

14.4-rasm. Prokatlab payvandlash sxemasi:
1 – valik; 2 – payvandlanayotgan tanavorlar.

Prоkаtlаb pаyvаndlаsh bilаn kоrrоziya bаrdоsh, аntifriksiоn, оlоv bаrdоsh vа dеkоrаtiv ko‘p qаtlаmli kоnstruksiyalаrni pаyvаndlаsh mumkin, ulаrning ko‘ndаlаng kеsim yuzаlаri 14.5 – rаsmdа ko‘rsаtilgаn.

14.5-rаsm. Pаyvаnd birikmаlаrning ko‘ndаlаng kеsim prоfillаri:
1 – qаlin tunukаli kоrrоziya bаrdоsh po‘lаt; 2 – qаlin tunukаli uch qаtlаmli ishqаlаnishgа chidаmli; 3 – mаhаlliy qоplаsh bilаn kеsuvchi аsbоb uchun tunukаli; 4 – 10 – fаsоnli kоrrоziya bаrdоsh; 11 – Fe-Ni ikki qаtlmаli tаsmа; 12 – Al-Fe-Ni uch qаtlаmli tаsmа.