¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

11.1. АҚЛНИ ЎЛЧАШНИНГ ВЕКСЛЕР ШКАЛАСИ

Интеллектни текширишнинг энг кенг тарқалган методларидан бири америкалик психолог ва психиатр D.Wechsler /1949/ томонидан ишлаб чиқилган болалар интеллектини ўлчаш шкаласидан /Wechsler Intelligence Scale for children WISC/. Бу методикага 1974 йилда сўнгги марта 5 ёшдан 15 ёшгача бўлган болаларни текшириш учун ўзгартиришлар киритилди. /WPPSI/

Россияда биринчи бўлиб Векслер шкаласи В.М.Бехтерев номли Ленинград психоневрологик илмий тадқиқот институтида мослаштирган. Методика Б.Г.Ананъев (1969) мактаби психологлари томонидан интеллект тараққиётини узоқ йиллар ўрганишда, жумладан болаларда психик тараққиётдан четга чиқишлар ва орқада қолишларни дифференциал-диагностика қилишда кенг қўлланилган.
WISC мослаштирилган вариантининг субтестларини келтирамиз. (А.Ю.Панасюк, 1973). Тадқиқот ўтказишда махсус қарордан фойдаланиш зарур.
Д.Векслер методи бўйича тадқиқот қарори (болалар варианти)
Фамилияси, исми ____________________________
Туғилган йили _______ туғилиш тартиби ___________
Жинси _______ Онаси_______ маълумоти ________
Ёши ______________ ой_____________________
Тадқиқот ўтказилган кун _______________________
Тадқиқот натижалари

Субтестлар	Вербал						Новербал
Дастлабки баҳолар	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Шкала баҳолари
Интеллектуал кўрсаткичлари /ИК/	ВИК=					НИК=
	УИК=

Вебрал шкала

1. 
   Умумий билимдонлик субтести. Нисбатан содда маълумотлар ва билимлардан хабардорликни текширади. 30 та савол берилади, ҳар бир тўғри жавоб 1 балл билан баҳоланади.
   

Масалан: ҳафтада кеча кун бор?... Йилнинг тўрт фаслини айтинг?... Ошқозон нима учун керак?...

2. 
   Умумий зийраклик субтести. Ибораларнинг мазмунини тўлиқ тушунишни, фикрлаш қобилиятини, ижтимоий меъёрларни тушунишни баҳолайди. Синалувчидан тасвирланган вазиятда мумкин бўлган ечимлар ҳақида жавоб бериш талаб қилинади. 14 та савол берилади, жавобнинг аниқлигига қараб баҳо қўйилади: 0, 1, 2.
   

Масалан, Бармоғингизни кесиб олсангиз нима қиласиз? ... Дўконга нон олиш учун келсангиз, у ерда нон йўқ экан, сиз нима қиласиз? ... Нима учун жиноятчиларни қамоққа қамайдилар?

3. 
   Арифметик субтест. Синалувчи диққатининг тўпланишини, сонли ифодаларни тез ечишини текширади. Синалувчидан арифметик масалалар сериясини оғзаки ечиш талаб қилинади. Жавобнинг аниқлигига, кетган вақтга боғлиқ равишда баҳо қўйилади.
   

Масалан: Сизда 8 та копток бор эди, яна 6 та сотиб олиб беришди, коптоклар сизда нечта бўлди?

4. 
   Ўхшашликни топиш субтести. Тушунчаларнинг шаклланганлиги, классификация, таққослаш, мавҳумлаштириш қобилиятлари текширилади. 16 жуфт тушунчалар берилади. Синалувчидан тушунчалар жуфти ўртасидаги умумийликни топиш талаб этилади. Умумлаштириш даражасига боғлиқ равишда 0 дан 2 балгача баҳо қўйилади.
   

Масалан: «Кучук-мушук» тушунчалари ўртасидаги умумийликни топишда жавоблар қуйидагича баҳоланиши мумкин: Тез чопишда, чаққон /0 балл/; 4 та оёғи, жуни, қулоқлари бор / 1 балл/; Ҳайвонлар, тирик мавжудот, сут эмизувчилар /2 балл/.

5. 
   Сўзлар субтести. Оғзаки тажрибани ўрганишга мўлжалланган /сўзнинг маъносини аниқлаш ва тушуниш/. 40 та сўз маъносини тушунтириш учун берилади. 0 дан 2 баллгача баҳо қўйилади:
   
6. 
   Сонлар қаторини такрорлаш субтести. Қисқа муддатли хотира ва диққатни ўрганишга мўлжалланган, икки қисмдан иборат: Сонларни тўғри ва тескари тартибда эслаб қолиш ва такрорлашдан иборат. Ўнг ва тескари такрорлашларни баҳолаш қатордаги тўғри эсга туширилган рақамлар сонига тенг. Субтестнинг умумий баҳоси ўнг ва тескари такрорлашнинг умумий баҳосига тенг.