¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

IХ. ТАФАККУРНИ ДИАГНОСТИКА ҚИЛИШ МЕТОДЛАРИ


9.1. «ОБЪЕКТЛАРНИ ЎХШАШЛИГИ ВА ФАРҚИНИ
АНИҚЛАШ, САБАБИНИ ТУШУНТИРИШ,
ТУШУНЧАЛАРНИ ТАЪРИФЛАШ» МЕТОДИКАСИ

Тушунчани таърифлаш, сабабларини изоҳлаш, предметларнинг ўхшашлик ва фарқини аниқлаш каби тафаккур жараёнларини баҳолаш орқали биз боланинг ақлий ривожланиш даражасини ўрганишимиз мумкин.

Бу тафаккур жараёнлари боланинг қуйидаги саволларга тўғри жавоб беришига қараб аниқланади.
1. Бу ҳайвонларни қайси бири катта? Отми ёки итми?
2. Эрталаб одамлар нонушта қилади. Кундузи ва кечқурун овқатлангандачи?
(Тўғри жавоб: Тушлик ва кечки овқат)
3. Кундузи кўчада ёруғ, кечқурунчи? (Тўғри жавоб - қоронғи).
4. Осмон кўм-кўк, ўтларчи? (Тўғри жавоб; яшил рангда).
5. Гилос, нок, олхўри ва олма - бу ...... (Тўғри давом эттириш - мевалар).
6. Поезд ўтаёгганда нега шлагбаумни туширилади?
7. Тошкент, Хива, Самарқанд - нима? (Тўғри жавоб -шаҳарлар).
8. Соат неча бўлди? (Болага соатни кўрсатиб вақтни айтиб бериш сўралади) (Тўғри жавоб соат миллари кўрсатган вақт).
9. Сигирнинг кичигини бузоқ дейилади. Кичик ит ва қўйни нима дейилади? (Тўғри жавоб; кучук ва қўзи).
10.Ит кўпроқ нимага ўхшайди? Мушукками ёки товуққа? Жавоб бер ва тушунтириб бер, нима учун шундай деб ўйлайсан?
11. Автомобилга тормоз нима учун керак? (керак бўлганда автомобиль тезлигини пасайтиришни кўрсатувчи бирор - бир жавоб тўғри деб топилади).
12. Болта ва арра бир-бирига қай жиҳатдан ўхшаш? (Бажариладиган ишларни кўрсатувчи жавоб тўғри).
13. Олмахон билан мушук орасида қандай ўхшашлик бор? (Камида иккита ўхшаш белгиларни тўғри кўрсатилган жавоб
тўғри. Масалан, булар - ҳайвонлар, дарахтга чиқа оладилар, Қалин юнг билан қопланганлиги, думи ва тўртта оёғи борлигидир).
14. Мих, винт, шуруп бир-биридан нимаси билан фарқ қилади? (Тўғри жавоб - михнинг юзаси текис, винт ва шуруп бурама кертикли; мих-болға билан урилади, винт ва шуруп буралади; шуруп конус шаклида, винт ва мих юмолоқдир).
15. Футбол, узунликка ва баландликка сакраш, теннис, сузиш нима? (Тўғри жавоб - булар спорт турлари, жисмоний машқлари тури).
16. Транспортнинг қандай турларини биласиз?
(транспорт воситасининг - камида икки турини айтиши керак).
17. Ёш одам катта одамдан қандай фарқланади? (Жавобда кексалар билан ёшлар ўртасидаги камида иккита фарқ саналади).
18. Нима учун одамлар жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланади? (Қуйидаги жавоблар тўғри деб топилиши мумкин - ўзининг саломатлигини сақлаб туриш, кучли бўлиш, қадди-қомати келишган бўлиши, чиройли бўлиш, спортда муваффақият қозониш ва мусобақаларда ютиш учун).
19. Нима учун ишламаслик ёмон дейилади? (Тўғри жавоб вариантлари - чунки ҳамма одамлар ишлашлари керак, негаки яхши яшаб бўлмайди; чунки бу одам ўрнига бошқалар ишлаши керак бўлади; ишламаса керакли нарсаларни сотиб ололмайди; озиқ-овқат, турар жой ва бошқалар)
20. Нима учун конвертга марка ёпиштирилади?
(Тўғри жавоб почта орқали жўнатилаётган хабарлар учун тўланадиган ҳақ)