¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

7.8. БЕНТОННИНГ КЎРИШ ХОТИРАСИНИ ЎРГАНИШ ТЕСТИ

Бу тестни A.L.Benton (1952) турли шаклдаги расмларни кўриб эсда олиб қолиш хусусиятларини ўрганиш учун ишлаб чиққан. Синалувчига кўрсатиладиган расмлар 3 гуруҳга бирлаштирилган. Барча гуруҳлар ўзаро тенг. Уларнинг ҳар бири 10 та намуна карточкаларидан тузилган. Карточкаларда бир нечта оддий геометрик фигуралар акс эттирилган (8-илова).

Ҳар бир карточка 10 сония кўрсатилади. Карточкалар кўрсатилгандан сўнг уларда чизилган фигураларни эсга тушириб чизиш таклиф этилади. Олинган натижалар миқдорий ва сифатий таҳлил қилинади. Синалувчи тўғри чизган фигура 1 балл билан, нотўғри чизилган фигура – 0 балл билан баҳоланади. Тадқиқот натижаларининг умумий баҳоси фақатгина кўриш хотирасининг ҳолати ҳақидагина эмас, балки ақлий тараққиёт даражаси ҳақида ҳам билишга имкон беради.


7.9. Товушларни эслаб қолиш учун ўтказиладиган синовлар

Маъносиз сўзларни эсда олиб қолиш учун ўтказиладиган синовлар механик хотира ҳажмини ўрганишга қаратилган. Тажриба қуйидагича ўтказилади: синалувчига алоҳида қоғозга ёзилган товушлар айтилади

(7-жадвал), кейин исталган тартибда эсга тушириш сўралади.
7-жадвал
Тадқиқот натижаларини тадқиқот қарорига қайд қилиш схемаси
Синалувчи Ф.И ёши синфи
11,5 ёш 5 синф Вали К ўқувчиси
5-03.2004 10-00
сана вақт

Қўзғовчи материал	Кўрсатишлар сони
1-серия	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
на	-	-	-	-	-	-
ко		-			-	-
ла			-	-		-
ра	-		-	-	-	-
ту			-	-	-	-
ма		-	-	-	-	-
но	-			-	-	-
зи	-		-	-	-	-
ну				-	-	-
ла		-	-			-
Айтилган «ортиқча» товушлар	си		ру да
Эсга туширил ган товуш	3	5	7	7	8	10

2-серия	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
салом	-	-	-	-	-
доли				-	-
козим	-		-
мира		-		-	-
нулим		-	-		-
кирям	-		-	-	-
вокар	-		-	-	-
торик		-			-
сиза		-		-	-
вига					-
Айтилган «ортиқча» сўзлар
Эсга туширилган сўзлар сони	4	5	6	6	9

Аввал 1-сериядаги қўзғатувчи материал 10 та бир бўғиндан иборат товушлар ўқиб берилади ва синалувчидан уларни такрорлаш сўралади, кейин бу товушлар яна ўқиб берилади. Тадқиқот қарорида барча товуш бирикмалари қайд этилади. Навбат билан ҳар бир кўрсатишдан сўнг жадвалда айтилган сўз бирикмалари ва товушлар қайд этилади. Икки серияни ўтказиш учун ўртача 12 дақиқа вақт керак бўлади.

7.10. ЭСЛАБ ҚОЛИШ УЧУН СИНОВ

10 та сўзни эслаб қолиш учун диққатни барқарорлигини аниқлашда синов ўтказиш мумкин. Бу методикадан катта боғча ёшидаги болалар ва кичик мактаб ўқувчилари хотирасини аниқлашда фойдаланиш мумкин. Тажриба ўтказиш учун бир қаторга ёзилган 10 та сўз керак бўлади. Сўзлар шундай танланган бўлиши керакки, улар орасида алоқа ўрнатиш қийин бўлсин.
Эслаб қолинадиган сўзлар

№1	№2
Тоғ	Ўрмон
Арра	Нон
Атиргул	Дераза
Совун	Стул
Нон	Сув
Оёқ	Ака
Перо	От
Кўзойнак	Қўл
Диван	асал
Дарё	Болға

Тажрибани бошлашдан олдин синалувчига қуйидаги кўрсатма берилади: «Ҳозир мен сизни эслаб қолиш қобилиятингизни текширмоқчиман. Бунинг учун мен сизга сўзларни ўқиб бераман. Кейин сиз эсда олиб қолганларингизни менга айтасиз». Бунда олдиндан тайёрлаб қўйилган тажриба қарорида синалувчи айтган сўзлар ёзиб олинади

(8-жадвал).
8-жадвал
10 та сўзни эслаб қолиш ва уни қайта эсга тушириш бўйича тадқиқот қарори
Сарвар Н. 11,5 ёш 5 синф
синалувчи Ф.И. ёши ўқувчиси
02.03.2004 й 11-20
сана вақт

Қўзғатувчи сўзлар	Кўрсатишлар сони										1 соат ёки 40 дақиқада эсга туширилган сўзлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Тоғ	-	-	-	-							-
Арра	-			-							-
атиргул		-	-	-							-
Уруғ	-			-							-
дераза		-	-	-							-
Нон			-	-							-
Перо			-	-							-
кўзойнак	-		-	-							-
пальто		-		-							-
Дарё	-	-	-	-							-
айтилган «ортиқча» сўзлар
Эсга туши рилган сўз лар сони

Тажриба қарорида синалувчи «мустақил» айтган сўзлар ҳам қайд этилади. Бир қайта эсга тушириш босқичи давомида «ортиқча» сўзларни ва такрорлашларни ҳисобга олган ҳолда эсга туширилаётган сўзнинг тартиб номери бўйича неча марта такрорланганлигини ҳисоблаш мумкин. Навбатдаги кўрсатишларда синалувчидан олдинги айтилган сўзларни ҳам ҳозирги айтилган сўзларни ҳам қайта эсга тушириш сўралади. Тажриба ўтказиш учун ўртача 5-7 дақиқа вақт кетади.