Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

Такрорлаш учун саволлар
1. Муаммоли вазият нима?
2. Муаммонинг асосий хусусиятлари нималардан иборат?
3. Муаммони тўғри қўйиш ва ҳал этишнинг қандай шартлари мавжуд?
4. Гипотезанинг моҳияти нимада ва унинг қандай турлари мавжуд?
5. Назариянинг таркиби қандай?
6. Назария билиш жараёнида қандай вазифаларни бажаради?
7. Назариянинг қандай турлари мавжуд?
Таянч тушунчалар
Муаммо, муаммоли вазият, муаммони қўйиш, муаммони ҳал этиш, гипотеза,
ишчи гипотеза, назария, аксиоматик назариялар, формал системалар.
IV-БОБ. АРГУМЕНТЛАШНИНГ МАНТИҚИЙ АСОСЛАРИ
9-мавзу. Аргументлашнинг мантиқий асослари
Аргументлаш (далиллаш) ва ишонч-эътиқоднинг шаклланиши
Кишиларнинг амалий фаолиятдаги муваффақиятлари улар қўллаётган
билимларнинг қай даражада чин бўлишига, яъни бу билимларнинг воқеликни
қанчалик тўғри акс эттиришига боғлиқ. Хато фикрлар предметларнинг реал
алоқалари ва муносабатларини бузиб кўрсатади, билишда кўп чалкашликларга
олиб келади. Шунинг учун ҳам билиш жараёнида ҳар бир фикрни тўғри қуришга
эришиш, унинг чинлигини далиллар билан кўрсата олиш, хато фикрларни эса рад
қила билиш муҳим аҳамиятга эга.
Фикрнинг чин ёки хатолигини кўрсатиш учун уни ҳодисанинг (фактнинг)
ўзи билан солиштириш мумкин. Лекин кўп ҳолларда билиш жараёнида

---

146
натижаларнинг чин ёки хатолиги уларни илгари вужудга келган билимлар билан
боғлаш орқали аниқланади. Буни амалга оширишнинг мантиқий усули
асослашдир.
Фактлар ва бошқа далилларга таяниб юритиладиган, чинлиги асосланган
фикр юксак ишонтириш кучига эга бўлади, кишиларда ишонч-эътиқодни
шакллантиради. Билишнинг мақсади илмий асосга эга бўлган эътиқодни
яратишдан иборат. Асослаш ишонч-эътиқодни шакллантириш воситасидир.
Ишонч-эътиқод бу кишиларнинг хулқ-атвори ва хатти-ҳаракатларини
белгилаб берадиган қарашлари ва тасаввурларидир.