Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

7-
расм. Ҳодиса-назорат тадқиқотларида сабаб-оқибат боғланишларини
излашнинг йўналиши 
Ҳодиса-назорат тадқиқотлари фақатгина ретроспектив табиатга эга 
бўлиши мумкин, чунки ушбу тадқиқот архив материаллари (эпидемик 
ўчоқни эпидемиологик текшириш картаси, стационар беморининг касаллик 
тарихи, амбулатория карталари, интервью, сўровнома натижалари ва ҳоказо) 
асосида амалга оширилади.
Таъкидлаш жоизки, ҳодиса-назорат тадқиқотлари муайян касаллик ва 
тахмин этилаётган хатарли омил ўртасидаги сабаб-оқибат боғланишларини 
ўрганишнинг бошланғич усули сифатида қўлланилади. Кейинчалик ушбу 
олинган натижалар когорт тадқиқотларида текшириб кўрилиши мумкин. 
Ҳодиса-назорат тадқиқотларини ўтказиш босқичлари 
Ҳодиса-назорат 
тадқиқотларини 
ўтказиш, 
худди 
когорт 
тадқиқотларидагидек, дастлаб популяциянинг тадқиқотга жалб этиладиган 
қисмини, яъни бош мажмуани аниқлашдан бошланади. Бунда тадқиқотга 
киритиш ва истисно этиш мезонларига таянилади. Хусусан, тадқиқотга жалб 
этилиши мўлжалланаётган шахсларнинг ёши, жинси, ирқи, касб-кори, иш 
жойи, зарарли одатлари каби қатор индивидуал тавсифлари эътиборга 
олинади. Шунингдек, тадқиқ этилиши мўлжалланаётган аҳоли яшайдиган 
ҳудуд ва хатарли омилнинг экспозиция муддати алоҳида аҳамиятга эга.
Шундан 
кейин 
танланма 
шакллантирилади. 
Ҳодиса-назорат 
тадқиқотларида муайян патологик ҳолатга эга шахслар асосий гуруҳ 
САБАБ
ОҚИБАТ
ҲОДИСА-НАЗОРАТ 
ТАДҚИҚОТЛАРИ 

---

иштирокчилари сифатида танланади. Назорат гуруҳига эса ўрганилаётган 
касаллиги йўқ, шартли соғлом кишилар танлаб олинади. 
Асосий ва назорат гуруҳиларини шакллантириш усулларидан бири – 
жуфтлик танлаш усулидир. Ушбу ёндошувнинг моҳияти шундан иборатки, 
асосий гуруҳдаги ҳар бир иштирокчига назорат гуруҳи иштирокчилари 
орасидан антропометрик, жинсий, ижтимоий, этник ва бошқа аломатларни 
инобатга олган ҳолда индивидуал тарзда жуфтлик танланади. Натижада, 
ягона фарқ – ўрганилаётган касаллик бор ёки йўқлигидан ташқари бошқа 
кўрсаткичлари бўйича деярли бир хил таққослаш гуруҳлари 
шакллантирилади.
Тадқиқотнинг кейинги босқичи - асосий ва назорат гуруҳи 
иштирокчилари орасидан хатарли омил таъсирига дучор этилган ва дучор 
этилмаганларни аниқлаш. 
Асосий ва назорат гуруҳи иштирокчилари орасидан хатарли омил 
таъсирига дучор этилган ва дучор этилмаганлар ҳақидаги маълумотлар 
дахлдорлик жадвалига туширилади (8-жадвал). Асосий ва назорат 
гуруҳларини кичик гуруҳларга (aF+, bF-, cF+, dF-) ажратиш, архив 
материалларини ўрганиш жараёнида нечта хатарли омил аниқланган бўлса, 
шунча маротаба қайтарилади.