Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

8-
БОБ. ТАШХИСОТ ВА СКРИНИНГ СИНАМАЛАРИНИНГ 
САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ
Инсон соғлиғининг ҳолатини баҳолаш учун ташхисот ва скрининг 
синамаларидан фойдаланилади. Ташхисот синамалари беморларга (тиббий 
ёрдамга мурожаат этувчи шахсларга) клиник ташхис қўйиш қўлланилади. 
Скрининг синамалари ўзларини соғлом деб ҳисобловчи шахсларни, уларнинг 
саломатлигини объектив баҳолаш ва касаллик олди ҳолатини аниқлаш 
(нозологиягача ташхис қўйиш учун) мақсадларида, текширувлар олиб бориш 
учун қўлланилади. 
Ташхисот синамаларини синашнинг асосий схемаси қуйидаги 
босқичлардан иборат: 
• 
референт синамани танлаш (мавжуд синамалар орасидан энг аниқ 
ташхисот синамаси “олтин стандарт”дир); 
• 
беморларни тадқиқотга киритиш ва истисно этиш мезонларини ишлаб 
чиқиш; 
• 
танланмани шакллантириш, бохабар қилиб розиликларини олиш; 
• 
танланмани референт синама ёрдамида текшириш;
• 
синамани қўллаш натижаларини баҳолаш ва статистик ишлов бериш 
босқичларида “қоронғулаштириш” тамойилини қўллаш (тадқиқотчи 
натижалар қайси усулда – синалаётган ёки референт синама ёрдамида 
олинганлигини билмаслиги даркор); 
• 
синалаётган синаманинг натижаларини ва хавфсизлигини баҳолаш; 
• 
синалаётган синаманинг иқтисодий фойдасини баҳолаш.
Ташхисот синамаларига қўйиладиган бош талаб, уларнинг ахборот 
сиғими - ахборот бера олиш қувватидир. Ушбу талабга жавоб бера олиши 
учун синамада икки хусусият: валидлик (ишончлилик) ва дастлабки ҳолатни 
айнан такрорлай олиш хусусиятлари мавжуд бўлиши зарур.
 
 

---

Ташхисот синамаларининг валидлиги 
Синаманинг валидлиги (ишончлилиги) қуйидагиларни англатади:
• 
синаманинг организмда ўлчаниши зарур бўлган параметрларининг 
ҳақиқий баҳосини бера олиш қобилияти; 
• 
ушбу ташхисот синамаси берган маълумотнинг анамнестик маълумотларга 
ва касалликнинг объектив симптомларига мувофиқлиги; 
• 
синалаётган синамаси берган маълумотнинг анъанавий лаборатория 
синамалари маълумотларига мувофиқлиги. 
Синама натижаларининг ишончлилигини аниқлаш, уларни натижалари 
ишончли (ҳақиқий) деб қараладиган усуллар ёрдамида, яъни референт (олтин 
стандарт) усулларда олинган натижалар билан таққослашдан иборат. 
Масалан, беморнинг қон зардоби таркибида анти-ВГА IgM нинг аниқланиши 
“А гепатити” ташхисини қўйиш учун олтин стандарт ҳисобланади. 
Узоқ муддат кечувчи, хос симптомлари бир неча йил мобайнида, аста-
секин пайдо бўла борадиган касалликларда (масалан, онкологик), 
хасталикнинг дастлабки босқичларида ташхисотнинг олтин стандартини 
белгилаш учун имконият йўқ. Амалда, бундай вазиятда беморни узоқ муддат 
давомида кузатиш натижасида тўпланган маълумотлар ташхисотнинг олтин 
стандарти вазифасини ўтайди. 
Кўпинча синама ишончлилигини баҳолашда “бемордан”олинган 
параметрни ўлчаш натижаларини, “меъёрий” натижа билан солиштирилади. 
Бундай ҳолатда “меъёр” тушунчаси аниқ ифодаланиши зарур. Меъёр ва 
патология мезонларининг танланишига қараб, ташхисий синамани ажратиш 
нуқтаси ҳам, яъни синама натижасининг ижобий ёки манфийлигини 
кўрсатадиган ўлчанаётган параметрнинг қиймати ҳам танланади.
Ташхисот синамаларининг валидлиги муайян мезонлар асосида 
баҳоланади (12-жадвал).