Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё – технология институти

4. ТЕРМОГРАФИЯ ТАХЛИЛИ
Термография ноорганик моддаларни қиздириш жараёнида содир
бўладиган жараёнларни ўргатади. Улар одатда иссиқлик эффектлари
билан боғлиқ. Термография усулининг турлари жуда кўп. Энг асосийлари
қаторига қуйидагилар киради:
1.
Термик тахлил,
2.
Дифференциал термик тахлил (ДТА)
3.
Комплекс термик тахлил,
4.
Дериватография усули,
5.
Тензиметрия усули,
6.
Газоволюметрия усули,
7.
Дилатометрия усули.
Биринчи марта қиздириш эгриликлари француз олими Ле-Шателье
томонидан 1887 йилда олинган, у температурани платина, платина –
родийли термопараларда ўлчаш орқали термографик эгри чизиқларини
ҳосил қилиш мумкинлигини кўрсатди.
Термография усулларининг имконияти катта. Энг аввало улар
ёрдамида текширилаётган моддада содир бўладиган эндо ва экзотермик
эффектларни
қайси температура нуқтасида бошланиши ва
қайси
температурада тугаши ҳақида ўта аниқ хулосага эга бўламиз. Бу эса
биринчи ҳарорат нуқтасининг паст ва иккинчи ҳарорат нуқтасининг тепа
томонларида рентгенографик, ИҚ
спектроскопик ва микроскопик
тадқиқотлар ўтказиб, қайд қилинган эффект моҳиятини англашга олиб
боради.
Термография тадқиқотларини ўтказишда танланган аппаратура,
тигел ва термопараларнинг роли нихоятда катта. Айниқса, тажрибаларни

---

52
1500 ва ундан юқори ҳароратда олиб борилганда намуна ва термопара
симларининг учмаслигини таъминлаш, тигел тозалаш жараёнини
осонлаштириш ва ҳоказо талаб қилинади.
Агар тадқиқотларда термик таҳлил усули қўлланмаса, у ҳолда жуда
кўп марта намуналарни кўйдириш, жуда кўп ренгенограммалар олиш ва
уларни расшифровка қилиш, кўп сонли шлифлар ясаш ва тадқиқотлар
ўтказиш керак бўлар эди. Термография эса олимлар ишини бир тизимга
солади ва тадқиқотлар сонини максимал камайтириш имконини берди.