Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

 
Полимер қопламалар (плёнкали экранлар) грунтнинг ҳимоя қатлами 
тагида жойлаштирилади. Улар полиэтилен ёки бошқа турдаги полимер 
пленкалар бўлиши мумкин (3.6 - расм, б). Канал ўзанидаги ер ишларини 
йилнинг ҳар қандай вақтида бажарса ҳам бўлади, аммо пленка ва тўшама 
қатлами совуқ ва шамол бўлмаган даврларда тўшалади. Каналдан фойдаланиш 
даврида пленкали экран ўсиб чиқаётган ўсимлик илдизлари ва пояларидан 
шикаст-ланмаслиги учун грунт заминига гербицидлар сепиб ишлов берилади ва 
ҳимоя қатлами қалинлиги 0,5 м дан кам қабул қилинмайди. Пленка қалинлиги 
0,2 мм дан кичик, қумли тушама-ларда эса 0,1м дан кам бўлмаслиги керак. 
Пленкалар бўлак (энсиз томони канал бўйича, энли томони юқорига) қилиб 
тушалади пленкалар чети канал киргогига казилган хандакка (траншеяга) 

---

56 
анкерланади. Пленка бўлаклари махсус пайвандлаш машиналари ёрдамида 
пайвадланади (бирлаштирилади). 
Плёнкали қопламалар фильтрацияга сувнинг умуман йўқолмас-лиги ва 
каналдан 10…30 йил давомида нормал фойдала-нишни таъминлайди. Уларнинг 
камчиликлардан бири грунт билан экран орасидаги ишқаланишнинг 
камлигидир. Шунинг учун бундай қопламалар каналлар қияликлари m ≥ 3 
қийматларида қўлланилади. Баъзи бир ҳолларда плёнка юқорисига (монолит 
ёки йиғма) бетонли ҳимоя қатлами барпо этилади. ҳимоя қопламаларида тўлиқ 
қирқилмаган харорат – кичрайиш чоклари, канал кенглиги бўйича ҳар 6 м дан 
сўнг ва узунлиги бўйича ҳар 20 м дан сўнг ўрнатилади. 
Асфальтбетон қопламалар қалинлиги 5…8 см ли асфальт-бетон канал 
жонли кесим периметри бўйича шағал тўшама устига ўрнатилади. Каналга сув 
беришдан олдин асфальтбетон юзаси асбест қўшимча қўшилган иссиқ битум 
билан қопланади. Қиялик-лар учун асфальтбетон қоришмаси 160…180
0
С га 
қизитилади. Канал тубига уни баъзи бир ҳолларда қуйилмайди. Бундай 
қопламалар мустаҳкам, эгилувчан, атмосфера таъсирлари бетонга кўра 
чидамли, сув ўтказмаслик каби ютуқларга эга. Улар орасидан ўсимликларнинг 
тез ўсиб чиқиши, асосий камчиликларидан биридир. қияликлар қиймати 1:1,5 
дан тиккароқ, қоплама қалин-лиги 6…8 см қабул қилинади. Иссиқ хароратли 
ҳудудлардан асфальтбетон таркиби қиялик ўпирилиб кетмаслик шарти билан 
қабул қилинади. Асфальбетон қопламар 40 ва ундан ортиқ йил муддатда хизмат 
қилади.