Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Шох-шаббали ва фашинали тўшак. Шох-шаббали тушаклар катаклар 
ўлчамлари 0,8...0,9 м бўлган, бир-бирининг устига жойлаштириладиган ва 
катаклар тугунларида боғланган хивич арқонлардан тўқилган иккита тўр 

---

292 
кўринишида бўлади. Агар юқори ва пастки тўрлар орасига ўзаро 
перпендикуляр йўналишида уч-тўрт қатлам шох-шабба ётқизилса унда шох-
шаббали тўшама ҳосил бўлади. Шох-шаббали тўшама қалинлиги 0,45...0,8 м. 
Фашинали тўшамаларда шох-шабба қатлами ўрнига фашиналар қатлами 
сонига кўра (минимал иккита) қалинлиги 0,7...0,15 м ли фашиналар қатлами 
ётқизилади. Планда тўшаманинг ўлчамлари келиб чиқадиган талабга боғлиқ, 
баъзида бир неча ўн метргача етади. Тўшамаларни сувга туширишдан олдин 
уларни тош ёки грунтли қанор билан юкланади (тахминан 1 м
3
тўшамага 0,1 м
3
тош). 
Сепоялар - диаметрлари 15...25 см бўлган ёғочдан ёки тўртта ёғочдан 
(чорпоя) иборат бўлиб уларнинг учлари сим билан битта қилиб боғланади ва 
иккинчи томонлари уч ёки тўрт қиррали пирамида ҳосил қилади (7.10 -расм). 
Сепоя оралари тош, шох-шабба билан тўлдирилади. Юклаш таъсирида ва грунт 
ювилиши натижасида сепоя оёқлари тубда жойлашган грунтга киради, бу билан 
сепоя иншооти устиворлиги таъминланади. 
7.10 - расм. Сепоялар. 
Симли тўрлар ва тўрли конструкциялар - ҳар-хил қопламалар, 
тўсиқлар ва турли иншоотлар ҳосил қилиш учун қўлланилади. Катак ўлчамлари 
10...17 мм, уларга юкланадиган тошнинг йириклигига кўра кўпроқ 60...120 мм 
тўрлар диаметри 2...4 мм ли рухли симлардан тўқилади. Охирги пайтларда 
дарёдаги йирик чўкиндиларни тутиб қолиш, ҳамда селлар билан курашишда 
пўлат тросли юқори мустаҳкамли тўрлар қўлланилмоқда. 
Габионлар одатда симдан ясалиб ичига тош тўлдирилган қути 
кўринишидаги конструкциядан иборат. Габионлардан, асосан, дарё ўзанларини 

---

293 
ювилишдан сақлаш ва қирғоқларни мустаҳкамлаш иншоотларни қуришда 
фойдаланилади (7.11 - расм).
Габион ўлчамлари қуйидаги чегараларда бўлади: баландлиги 1 м, 
кенглиги 1...2 м, узунлиги 3,5 м ва унинг ичи галечник ва тош билан 
тўлдирилади. Габион тушамалар габионлардан унча катта бўлмаган баландлиги 
(0,4...0.5 м) пландаги ўлчамлари 2 х 3 ...3 х 4 м билан фарқланади. Тўрли 
цилиндрлар ва халталар сув ҳавзаси ёнида махсус қурилган жойда тош билан 
тўлдирилади ва сўнгра сувга ташланади. 
7.11 - расм. Габион конструкциялари: а-ёйилган ва йиғилган кўриниши; b-цилиндр.