Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, Қуриш ва эксплуатацияси институти

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ТОШКЕНТ АВТОМОБИЛЬ ЙЎЛЛАРИНИ ЛОЙИҲАЛАШ, ҚУРИШ ВА ЭКСПЛУАТАЦИЯСИ ИНСТИТУТИ
“АВТОМОБИЛЬ ЙЎЛЛАРИНИ ҚУРИШ ВА ЭКСПЛУАТАЦИЯ ҚИЛИШ” кафедраси
“ АВТОМОБИЛЬ ЙЎЛЛАРИ СОҲАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” фанидан

МУСТАҚИЛ ИШ
Мавзу: Йўл тармоқларини ривожлантириш ва такомиллаштириш мақсад ва йўналишлари

Бажарди: А. Эсиргапов
Қабул қилди: проф. И. Содиқов
2.2. Йўл тармоқларини ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг асосий мақсади ва устивор йўналишлари.
1. Ягона, ички тармоқланган ва ташқи интеграциялашган транспорт майдонини шакллантириш. Бунда: Йўл инфратузилмасининг сиғими ва тезлиги параметрлари жаҳоннинг энг яхши ютуқлари даражасига кўтарилади, тезюрар магистралларнинг улуши оширилади. Йўллар тармоғини ривожлантириш жараёнида инфратузилмани қуриш, реконструкция қилиш ва сақлаш учун инновацион технологиялар жорий қилинади.
Мақсад кўрсаткичлари:

• 
  йўлнинг зичлигини ошириш;
  
• 
  ўтказиш қобилияти ва транспорт сиғими чекланган йўлларнинг узунлигини қисқартириш;
  
• 
  ҳаддан ташқари юк режимида транспортга хизмат кўрсатадиган йўлларнинг узунлигини ошириш;
  
• 
  умумий узунликдаги энг юқори тоифадаги жамоат йўлларининг узунлиги
  
• 
  автомобил йўллари ва тезкор йўлларнинг узунлиги; транспорт ва эксплуатацион кўрсаткичлар бўйича тартибга солувчи талабларга жавоб берадиган йўлларнинг узунлигини ошириш;
  
• 
  юк ва йўловчилар оқимининг асосий йўналишларида транспорт тармоғининг сиғими учун захира билан таъминлаш.
  

2. 
   Жаҳон транспорт маконига интеграция ва мамлакатнинг транзит салоҳиятини ошириш. Ушбу мақсадга эришиш мамлакатнинг глобал транспорт тизимига муваффақиятли интеграциялашуви учун мустаҳкам пойдеворни шакллантиришни англатади. Ушбу мақсадни рўёбга чиқариш, биринчи навбатда, халқаро транспорт йўлакларининг технологик параметрларини уларнинг жаҳон миыиёсида рақобатбардошлигини таъминлайдиган ривожланишини англатади. Бунинг учун жаҳон тажрибаларини ўрганиш, халқаро транспорт коридорларининг техник ва технологик параметрларини яхшилаш бўйича чора-тадбирлар комплексини ишлаб чиқиш, уларнинг ривожланишини режалаштириш ва транспорт коридорларида халқаро ҳамкорлик доирасида мувофиқлаштириш зарур. Мақсад кўрсаткичлари:
   

• 
  транзит юкларни мамлакат ҳудуди орқали олиб ўтишҳажмини кўпайтириш;
  
• 
  экспорт-импорт юкларни ташиш ҳажмининг ўсиши.
  

2. 
   Йўл ҳаракати хавфсизлигини ва йўл ҳаракати хавфсизлигини ошириш.
   

Ушбу мақсаднинг амалга оширилиши халқаро ва миллий талабларга жавоб берадиган ҳаракат хавфсизлигини ошириш, авария-қутқарув хизматлари, махсус хизмат бўлинмаларининг самарали ишлашини таъминлаш ва инфратузилма объектларининг хавфсиз ишлашига эришиш имконини беради. Мақсадга эришишда йўл ҳаракати хавфсизлигини тўғридан-тўғри таъминлаш учун техник ва бошқа воситалар ва чора-тадбирлар билан бир қаторда, автомобил йўлларида объектларни ва самарали кузатув тизимини ривожлантириш муҳим аҳамиятга эга. Юқори даражадаги хавфсизликка эришишда муҳим рол шунингдек этарлича юқори даражадаги касбий тайёргарликка эга бўлган мутахассисларга бўлган эҳтиёжни таъминлаш билан ҳам боғлиқ бўлиши керак. Мақсад кўрсаткичлари:

• 
  авария ҳолатларини камайтириш;
  
• 
  йўл-транспорт ҳодисаларида вафот этишнинг ижтимоий хавфи;
  
• 
  йўл бўйидаги инфратузилма объектларининг хавфсизлиги даражаси;
  
• 
  соҳа учун малакали кадрлар тайёрлаш.
  

2. 
   Йўл қурилиши саноатининг самарадорлигини ошириш.
   

Ушбу мақсадга эришиш йўл соҳасини модернизация қилиш, қайта жиҳозлаш ва моддий-техник базасини янгилашга ёрдам беради. Биринчи навбатда, йўл-қурилиш саноатининг янги корхоналарини барпо этиш ва мавжудларини реконструкция қилишни, шу жумладан лойиҳавий ҳужжатларга киритишни назарда тутади. Мақсад кўрсаткичлари:

• 
  асосий воситаларнинг янгиланиш даражаси ва улардан самарали фойдаланиш даражаси;
  
• 
  ҳаракатланувчи таркиб паркларини янгилаш, уларнинг сифат кўрсаткичларини яхшилаш;
  
• 
  фойдаланиш шартлари, йўл қурилиши ва таъмирлаш парклари ва машиналари, саноат жиҳозларининг ўртача ёши;
  
• 
  ресурсларнинг зичлиги ва транспорт харажатлари;
  
• 
  йўл корхоналарининг рентабеллиги ва инвестицион имкониятлари;
  
• 
  меҳнат унумдорлигини ошириш, йўл қурилиши ва таъмирлаш машиналари ва саноат жиҳозларининг рентабеллигини ошириш;
  
• 
  энергия зичлигининг пасайиши, капитал унумдорлигининг ошиши;
  
• 
  чиқиндиларнинг камайиши ва зарарли моддаларнинг ифлосланиши.
  

2. 
   Атроф-муҳитга таъсирини камайтириш.
   

Йўллар ва транспорт воситаларининг атроф-муҳит ва инсон саломатлигига техноген таъсирини камайтириш учун шароит яратишга ва саноат учун халқаро экологик стандартларга эришишга ёрдам беради. Мақсад кўрсаткичлари:

• 
  транспорт турларида эмиссияларни камайтириш;
  
• 
  мустаҳкамланган тасмалари ва ён бағирлари бўлган йўлларнинг узунлиги.
  

Автомобил йўлларини такомиллаштириш ва ривожлантириш бўйича давлат мақсадли дастури:

• 
  Йўл тармоғини янада ривожлантириш,
  
• 
  Автомобил йўлларига инвестициялар самарадорлигини ошириш
  
• 
  Aвтомобил йўллари фойдаланувчиларига кўрсатилаётган хизматлар сифатини ошириш,
  
• 
  Йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш
  
• 
  Пуллик автомобил йўллари тизимини яратиш ва шу йўллардан тижорат мақсадларида фойдаланиш орқали умумий фойдаланишдаги автомобил йўлларини қуриш, реконструксия қилиш, таъмирлаш ва сақлаш учун қўшимча молиявий ресурслар олиш.
  

Мақсадларга эришиш учун лойиҳалаш ташкилотларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш ва уларни юқори малакали бошқарув ва муҳандис кадрлар билан таъминлаш.
Йўллар тармоғини ривожлантиришнинг зарур ҳажмларини амалга оширишнинг асосий шарти - бу доимий равишда ўсиб борадиган ҳажмда барқарор молиялаштиришдир. Бунинг учун нафақат йўл жамғармаси даромадларининг ўсишини бошқаришга ўтиш, балки йўлларни тақсимлаш тизимининг самарадорлигини ошириш, пуллик автомобил йўллари тизимини яратишга катта эътибор қаратиш лозим. ПҚ-4545 да бу тўғрисида қуйдагича келтирилди: 2020-2021 йилларда давлат-хусусий шериклик шартлари асосида пулли автомобиль йулларини барпо этиш лойихаларини амалга ошириш буйича “Йул харитаси” ишлаб чиқилиб, тасдиқлансин.