Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

: 
- қисқа муддатли реструктуризация яқин келажакда корхонанинг омон 
қолишини таъминлаш мақсадида унинг ҳолатини барқарорлаштиришга 
йўналтирилган бўлиб, у диққатини қарз мажбуриятларини, мулкий комплекс 
ва устав фонди, бошқарувни такомиллаштиришга қаратади; 
- узоқ муддатли реструктуризация янги маҳсулотларни чиқариш ва янги 
бозорларга чиқиш ва шу билан боғлиқ ишлаб-чиқариш, бошқарув ва 
ҳоказолар тузилмасига ўзгартиришлар киритишни назарда тутади. 
Ўтказилиш усулларига кўра реструктуризациянинг қуйидаги ўзаро 

---

206 
боғлиқ йўналишларини ажратиш мумкин: 
- корхона кўламини ўзгартириш, яъни кенгайтириш (бирлаштириш, 
қўшилиш ва бошқалар) ва қисқартириш (бўлиш, ажратиб чиқариш ва 
бошқалар); 
- мулкка ва корпоратив назоратга таъсир ўтказиш (қайта ташкил этиш), 
устав фондини реструктуризациялаш (акция ёки улушларнинг эмиссияси, 
сотилиши, сотиб олиниши, конветацияси), кредиторлик қарздорликни 
реструктуризациялаш (сўндириш, ҳисобдан чиқариш, муддатини суриш, 
сотиш ва бошқалар);
- корхона фаолиятининг ички тузилмасини ўзгартириш орқали: 
ташкилий тузилмасини қайта қуриш (ваколатларнинг қайта тақсимланиши, 
бошқарув хизматларининг иши ва вазифаларининг ўзгартирилиши ва 
ҳоказо); 
- ишлаб-чиқариш тузилмасини қайта ташкил қилиш (ишлаб-чиқаришни 
замонавийлаштириш, молиявий жавобгарлик марказларини яратиш, бошқа 
ички имкониятларни топиш ва ишга солиш). 
Реструктуризация корхонага ташхис қўйишдан, шу жумладан, ишлаб-
чиқариш, маҳсулот сотилиши, бошқарув, молия ва корхона фаолиятининг 
бошқа томонларининг ҳолатини таҳлилидан бошланади. Маркетинг 
тадқиқотлари ташхиснинг таркибий қисмига киради. Ташхис корхонанинг 
муҳим ички ва ташқи муаммоларини, унинг кучли ва кучсиз томонларини, 
келажакдаги имкониятлар ва ҳавфларни аниқлаш имкониятини беради.
Агар ташхис асосида корхонанинг рентабелли фаолиятини тиклаб 
бўлмаслиги, яъни яшовчанлиги йўқлиги аниқланса унда корхонани тугатиш 
ҳақида (эгалари, кредиторлар ёки давлат ваколатли идораси томонидан) 
қарор қабул қилинади. Корхонанинг яшовчанлик қобилияти аниқланганда, 
биринчи навбатда ўрта муддатли (2-3 йил) ва узоқ муддатли (5 йил ва ундан 
узоқроқ) ривожлантириш стратегиясини танлаш лозим.