Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Биринчи босқич
. 
Корхонанинг молиявий ҳолатидаги муаммоларни
аниқлаш учун сон ва сифат кўрсаткичлари асосида тўлиқ текшириш. Бунга 
қуйидагилар киради
:
- Пуллик мажбуриятлар ва мажбурий тўловлар бўйича уларни тўлаш 
муддати келган кундан бошлаб уч ойдан ортиқ муддати ўтган қарз қонун 
ҳужжатлари ёки шартномаларга мувофиқ мажбурий тўловларни тўлаш 
бўйича мажбуриятлар ва кредиторларнинг пуллик мажбуриятлар бўйича 
талабларини амалга ошириш вақтидан бошлаб белгиланади (масалан, 
бюджетга солиқларни ҳисобот давридан кейинги маълум санагача ҳар ой ёки 
ҳар чоракда тўлаш муддатлари).
Муддати уч ойдан ортиқ ўтган кредиторлик қарз ҳақидаги 
маълумотлар Молия вазирлигининг 2002 йил 27 декабрда 140 - сон буйруғи 
билан тасдиқланган ва Адлия вазирлиги томонидан 2003 йил 24 январ 1209 - 
сон билан рўйхатга олинган “Бухгалтерия баланси” 1 - сон ҳисобот шакли 
602 сатрдан ёки “Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари тўғрисида маълумот” 
2 - а молиявий ҳисобот шакли 4 – устун 4 – сатрдан олинади.
- Тўловга қобиллик коэффициенти нафақат дебиторлар билан ўз 
вақтида ҳисоб - китоб қилиш ва тайёр маҳсулотни қулай шароитда сотиш 
шарти билан, балки бошқа жорий айланма активлар элементлари шароитида 
баҳоланувчи 
корхонанинг 
тўловга 
қобиллигини 
кўрсатади. 
Коэффициентнинг камайиши корхона тўлов имкониятларининг пасайиши 
ҳақида хабар беради.

---

172 
Коэффициент қўйидаги формула бўйича ҳисобланади:
 
Жорий (айланма) активлар 
А2 
Тқк 
----------------------------------- ----------------------------; 
 
Жорий мажбуриятлар 
П2- Умм 
Бунда: 
Тқк - тўловга қобиллик коэффициенти; 
А2 - Жорий (айланма) активлар (ишлаб чиқариш захиралари, тайёр 
маҳсулот, пул маблағлари, дебиторлик қарзлари ва бошқалар) баланс 
активининг II бўлими;
П2 - мажбуриятлар, баланс пассивининг II бўлими;
Умм - узоқ муддатли мажбуриятлар, баланс пассивининг II бўлими;
Агар тўловга қобиллик коэффициенти ҳисобот даври сўнгида 1,25 дан 
паст қийматга эга бўлса, корхона тўлов қобилиятига эга эмас деб 
ҳисобланади.
- Ўз айланма маблағлари билан таъминланганлик коэффициенти 
молиявий мустаҳкамлик, корхона эгалари ва кредиторлар манфаатларининг 
нисбати учун зарур бўлган корхонанинг ўз айланма маблағларининг 
мавжудлигидан далолат беради.
Коэффициентни қуйидаги формула бўйича ҳисоблаш мумкин: