1-Мавзу. Кириш. Ҳаво ҳавзасини ҳимояси. Атмосферанинг ифлосланиши ҳақида умумий маълумотлар 1 Мавзу Кириш. Ҳаво ҳавзасини ҳимояси. Атмосферанинг ифлосланиши ҳақида умумий маълумотлар. Маъруза режаси: 1. Умумий маълумотлар
2. Ўзбекистонда атроф-муҳит ва атмосфера ҳавоси ҳолати маниторинги учун экологик индикаторлар
3. Атмосферанинг кимёвий ифлосланиши
4. Харакатдаги манбалардан атмосферага чиқувчи ажраплмалар билан атмосферанинг ифлосланиши
3 Илова 1.Умумий маълумотлар Инсоният ўзининг ривожланиши тарихида атроф-муҳит билан узвий боғланган. Лекин юқори индустриал жамият пайдо бўлиши билан, инсоннинг табиатга хавфли аралашуви кескин кучайди, бу аралашув хажми кенгайди, у кўп қиррали бўлиб, ҳозирда у инсоният учун глобал хавф туғдирмоқда. Хом-ашёнинг тикланмайдиган турли сарфи ошмоқда, кўп экин экилувчи ерлар иқтисодиётдан чиқиб кетмоқда, у жойларда шаҳар ва заводлар қурилмоқда. Инсон биосфера хўжалигига кўпроқ аралашмоқда, биосфера – бу сайёрамизнинг ҳаёт мавжуд қисмидир.
Ўзбекистон Республикаси қонунчилиги. Атмосфера ҳавосини муҳофазалаш давлат назорати Ўзбекистон Республикасининг 1996 йил 27 декабрда қабул қилинган “Атмосфера ҳавоси муҳофазаси ҳақида” ги Қонун асосида амалга оширилади. Унинг бош мақсади атмосфера ҳавосининг атроф-муҳит ва инсонлар учун хавфли ифлосланиш оқибатларини олдини олиш ва барча вазирликлар, идоралар, ташкилотлар, ҳамда фуқоролар атмосфера ҳавоси муҳофазаси бўйича тадбирларни бажаришини таъминлаш, атмосферага ифлос моддалар чиқиши шартларига риоя қилиш қонунчиликда белгиланган бошқа қоидаларга амал қилиш масалаларини ўз олдига қўяди. Атмосфера ҳавоси муҳофазасини тўғридан тўғри ёки бевосита бошқарувчи бошқа қонун хужжатлари:
1992 йил 9 декабрдаги “Табиат муҳофазаси ҳақида” ги Ўзбекистон Республикаси қонуни;
1996 йил 29 августдаги “Фуқаролар саломатлиги муҳофазаси ҳақида”ги Ўзбекистон Республикаси қонуни;
1993 йил 2 сентябрдаги “Фуқароларнинг ўз – ўзини бошқариш органлари ҳақида” ги Ўзбекистон Республикаси қонуни;
1992 йил 3 июлдаги “Давлат санитар назорати ҳақида” ги Ўзбекистон Республикаси қонуни;
2000 йил 31 августдаги “Радиацион хавфсизлик ҳақида” ги Ўзбекистон Республикаси қонуни;
1994 йил 22 сентябрдаги “Маъмурий жавобгарлик ҳақида” ги Ўзбекистон Республикаси қонуни;
Умуман, атмосфера ҳавоси муҳофазаси бўйича қонун ости, меъёрий ва услубий хужжатлар фонди 100 та ҳужжатдан кўпни ташкил қилади.
Атмосфера ҳавоси муҳофазасининг умумий стратегияси Ўзбекистон Республикаси атроф-муҳитни муҳофазалаш бўйича харакатларнинг Миллий режа таркибида ишлаб чиқилган, унинг асосида Хукумат 1999-2005 йилларга Ўзбекистон Республикасида атроф-муҳит муҳофазаси бўйича харакатлар Программасини қабул қилган.
Бу программа қуйидагиларни кўзда тутади:
Автотранспорт ва бошқа харакатланувчи зарарли моддалар манбаларидан чиқувчи ажралмаларни қисқартириш;
ёқилғи сифатини яхшилаш;
йирик корхоналарда алоҳида цех ва ишлаб чиқаришларда тўхтатиб қолиш ва чанг – газ тозалаш тизимларини қуриш ва таъмирлаш хисобига атмосферага зарарли ажралмаларни қисқартириш;
санитар гигиеник ва экологик меъёрларни ишлаб чиқиш;
атроф – мухит ҳолати маниторинги тизимларини ишлаб чиқиш ва мукаммаллаштириш;
озон-емирувчи моддаларни ишлатишни тўхтатиш бўйича Миллий программа реализацияси;
парник газлар эмиссиясини камайтириш бўйича Миллий стратегия реализацияси ва бошқалар.
“Атмосфера ҳавоси муҳофазаси ҳақида” ги Ўзбекистон Республикаси қонунларига кўра, атмосфера ҳавоси ҳолати маълумотларини йиғиш, умумлаштириш, тахлил ва тахмин қилиш атроф-муҳит Давлат маниторинги ягона тизими бўйича амалга оширилади. Кузатишлар ёрдамида атмосфера ҳавоси сифатини бошқарувчи махсус давлат органлари – бу Ўзбекистон Республикаси Давтабиатқўм ва Ўзбекистон Республикаси Бошгидрометдир.
Атмосфера ҳавосининг ифлосланиши ва ажралмалар манбалари мониторингининг замонавий ҳолати таҳлили асосида 2005 йилгача атмосфера ҳавоси ва уни ифлослантирувчи манбалар мониторингини ривожлантириш ва модернизациялар программаси ишлаб чиқилган. Бу программа ўз ичига қуйидаги чора – тадбирларни олади:
ҳаво сифати маниторинги тизимини келгусида ривожлантириш ва мукаммаллаштириш;
тахлилий назорат тизимини яхшилаш, асбоб – ускуналарни алмаштириш, назоратнинг тўлиқ автоматлаштирилган тизимни ва тадқиқотнинг янги усулларини жорий қилиш;
барча қизиқувчи вазирликлар ва идоралар ишлатиши учун, ҳаво сифати ҳолати ҳақидаги маълумотларни самарали йиғиш ва қайта ишлаш ягона тизимини (маълумотлар базаси) яратиш.
