Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

ЕЛКА ЧИГАЛИНИНГ ШИКАСТЛАНИШИ 
Елка чигалининг шикастланиши, кўпинча, ўмров суягининг синиши ва 
елка бўғимининг чиқиши билан кечадиган жарохатнинг билвосита 
механизми оқибатида кузатилади. Елка чигалининг ўмров усти бўлимида ва 
унинг иккиламчи тизимларининг ўмров остида топографик жойлашиши, 
кўпинча, елка читали шикастланишининг ўмров ости ва қўлтиҳости 
артериялари, веналари, плевра, ўпка билан кўшилиб аралашган 
шикастланишларини ташкил килади. Бу кўшилиб келган шикастланишлар 
елка чигалининг жароҳати симптоматикасини ёпиб, бутун дикдатни ўзига 
жалб кдлади. Катта микдордаги крн куйи-лишлар елка чигалини 
шикастлантиради, крн куйилиши сўрилгандан кейин аста-секин елка 
чигалининг жароҳати хуружлари кўрина бошлайди. 
Тўш-ўмров-сургичсимон мушагининг ташки чети бўйича ўрта пастки 
қисмлари чегарасида бўйиннинг жарохатида елка чигалининг устки қисми 
— илдизчалар соҳаси шикастланиши мумкин. V ва VI бўйин 
илдизчаларининг шикастланиши дельтасимон, иккибошли, елка ва 

---

ТЕЛЕГРАММ КАНАЛ «ВРАЧИ УЗБЕКИСТАНА» - https://t.me/vrachi_uzbekistana
 
138 
елка-билак мушакларининг харакати йўқрлиши билан характерланади. 
Кўпинча курак усти ва ости мушаклари хамда олдинги гишсимон ва орқанинг 
сербар мушаклари иннервациясининг бузи-лиши кузатилади. 
Ички тизимни ташкил киладиган елка чигалининг пастки қисми 
илдизчалари шикастланганда тирсакнерви ва қисман оралиқнервининг 
функцияси бузилади. Бунда қўл панжаси ва бармоқларининг майда 
мушаклари фалажланади. 
Билак ва қўлтик ости нервларидан хосил бўлган иккиламчи орқа 
тизимнинг шикастланиши учбошли мушак панжа ва бармоқларнинг хамма 
ёзувчилари функциялари билак нервига хос сезувчанлик ва қўлтикости нерв 
функцияси бузилади. Баъзан кўкрак қафаси сиртки нервининг функцияси 
йўқрлиши оқибатида орканинг сербар мушаклари фалажи кузатилади. 
Бутун елка чигали ўтказувчанлиги тўлик бузилиши туфайли 
шикастланганда (яъни, учала бирламчи пояларнинг ёки чигалининг бешала 
илдизчаси) қўлнинг сует фалажи ривожланади, бунда пай ва периостал 
рефлекслар, елка камарининг ва кулларнинг х,амма эркин хҳаракатлари 
йўқ.олади. Бутун қўлда (дельтасимон соҳанинг юқори қисми ва елканинг 
ичкари юзасидан ташқари) анестезия хҳолати, кафт олди бўшмигача бўшм-
мушак сезгисининг йўқрлиши кузатилади. Елка чигалининг айрим тизимлари 
шикастланиши унингдаражасига караб синдромларга бирлаштириладиган 
симптомлар билан характерланади. 
Эрба-Дюшен фалажи 
ёки юқори фалаж синдроми, V ва VI бўйин 
илдизчалари (улардан чигалнинг юқори тизими шаклланади) ёки бирламчи 
юқори тизим шикастланганда юзага келади. Елканинг ротацияси ва очилиши 
мумкин бўлмаслиги, юқорида айтиб ўтилган мушакларнинг функцияси 
бузилиши оқибатида билакнинг букила олмаслиги билан характерланади. Кафт 
ва бармоқларнинг кўп харакатлари ҳамда кафтнинг чангаллаш функцияси 
сақланиб колади (94-расм). 
94-расм. 
Эрба-Дюшен фалажи. 
 
Беморнинг ташки куриниши;
б — функционал синаш — қўлни кўгаришга кийналиши 

---