Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Тошкент архитектура қурилиш институти М. Рахимбабаева

Биосфера- ер юзасидаги ўсимлик, жонли ва жонсиз организм қатламидир.
Атмосфера. Ер шарини ташқи томонидан ўраб турган биринчи қатлам атмосфера қобиғи бўлиб, унинг қалинлиги 500 дан 2000 км.га етади.

3.Ернинг иссиқлик режими ва унинг қурилишга такъсири.

• Ер иссиқликни 2 манбаъдан олади.
• 1. Қуёш энергиясидан
• 2. Ички энергия-радиактив элементларнинг парчаланишидан.
• Ер юзасининг юқори қатлами иссиқлик режими бўйича 3 зонага бўлинади.
• 1- зона температуранинг ўзгариб туриши
• 2- зона температура ўзгармас
• 3- зона температуранинг вертикал (чуқурликка) йўналишда ошиб боради.

I-зонада температуранинг ўзгариши районнинг географик жойлашувига боғлиқ. а-эгри чизиғи (ёз фасли) б-эгри чизиғи (қиш фасли)
I зонанинг умуий қалинлиги 12-15 м. қиш фаслида IА зонача ҳосил бўлади ва температура ноль градус пастга тушади. IIА зонанинг қалинлиги (музлаш чуқурлиги) об-ҳаво, тоғ жинсларининг турига ва бошқа омилларга боғлиқ бўлиб, бир неча см.лардан то 2 м. ва ундан ортиққа етиши мумкин.
II зонада Ернинг ичига тушилган сари суткалик ва фасллик температуранинг ўзгариши камайиб боради ва тахминан 15-40 м. чуқурликда температура доимий бўлиб, ўша жойнинг ўртача йиллик температурасига тенг.
III зонада чуқурлашган сари температура кўтарилиб боради, Температуранинг ҳар 100 м, чуқурликда ортиши геотермик градиент деб аталади. Геометрик градиентнинг ўзгариши ер юзининг рельефига жойнинг геологик тузилишига тоғ жинсларининг ётиш шароитига, физикавий-химиявий хусусиятларига боғлиқ.
Ернинг маркази томон чуқурлашган сари маълум чуқурликда температуранинг 10С кўтарилиши геотермик босқич дейилади, температура ўртача ҳар 33 м. чуқурлашганда 10С кўтарилади.
Қурувчилар учун энг аҳамиятлиси 1-зонадаги 1А- зона, яъни температуранинг мавсумий ўзгариш қатламидир, чунки шу қатламнинг қалинлигига қараб иншоот фундаментларининг чуқурлиги аниқланади.

4.Ерда содир бўладиган геологик жараёнлар хақида тушунча

• Ер юзасида ва ичида доимий турли туман геологик жараёнлар содир бўлади. Бу жараёнлар асосан келиб чиқишига қараб 2 га бўлинади.
• 1. Эндоген жараёнлар - ернинг ички динамик кучлари таъсирида бўладиган жараёнлар. Уларга магматизм, вулканизм, тоғ ҳосил бўлиш жараёни ва сейсмик ҳодисалар (зилзилалар) мисол бўлади.
• 2. Экзоген жараенлар - ернинг ташқи динамик кучлари таъсирида бўладиган жараёнлар.

Магматизм деганда ер қаъридан суюқ ҳолдаги юқори температурали модда - магманинг юқорига кўтарилиши ва тоғ жинслари ичида қотиши ёки ер юзасига отилиб чиқиши тушунилади (бу ҳолда у лава деб аталади).
Вулканизм- магматик процессларнинг бир тури бўлиб, ер пўстидаги ериқлар бўйлаб суюқ ҳолдаги магманинг ер юзасига отилиб чиқишидан содир бўлади. Таркибида газ, сув буғлари ва қаттиқ маҳсулотлар бўлган лава вулқонлар ёрдамида отилиб чиқади.