|
Ер мониторинги
Ер мониторинги ер тўғрисидаги ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш, ерларга баҳо бериш, салбий жараёнларнинг олдини олиш ва оқибатларини тугатиш учун ер фондининг ҳолатини кузатиб туриш тизимидан иборат.
Давлат ер кадастрини юритишни, ердан фойдаланишни, ер тузишни, ер фондидан белгиланган мақсадда ва оқилона фойдаланиш устидан давлат назоратини амалга оширишни, ерларни муҳофаза қилишни ахборот билан таъминлаш ер мониторинги асосда амалга оширилади. (Ўзбекистон Республикаси «Ер кодекси»нинг 14-моддаси).
Ўзбекистон Республикасида ер мониторинги. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 23 декабр 496-сонли «Ўзбекистон Республикасида ер мониторинги тўғрисидаги Низомини тасдиқлаш ҳақида»ги қарорига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Ер ресурслари давлат қўмитаси томонидан манфаатдор вазирликлар ва давлат қўмиталари ҳамда идоралар иштирокида ерларнинг ҳолатини, тезкор ва мунтазам кузатиш ишларини амалга оширувчи, тадқиқотлар, текширишлар ўтказувчи ёки хариталовчи барча корхона ва ташкилотлар учун мажбурий ҳисобланган ягон услуб ишлаб чиқилди ва тасдиқланди.
Ушбу қарор ва услубда қўйилган талаб ҳамда вазифаларни амалга оширишда ер мониторингига ягона умумдавлат нуқтаи назардан ёндошишни таъминлаш, ер фондининг ўзгариш динамикаси тўғрисидаги маълумотлар базасини яратиш, уни юритиш услуб ва воситаларини такомиллаштириш, ўрганиш ҳамда ўзаро узвий боғлиқ ҳолда олиб боришни ташкил қилиш мақсадида манфаатдор вазирликлар, давлат қўмиталари ва идоралар фаолиятини мувофиқлаштирувчи идоралараро Кенгаш ташкил қилинди.
Кенгаш қарорига кўра, Ўзбекистон Республикасида ер мониторингини юритишнинг ягона Дастурини ишлаб чиқиш ва амалга оширишни таъминлаш учун ўз навбатида ҳар бир манфаатдор вазирлик ва идоралар томонидан ерлардан фойдаланиш мақсадини ҳисобга олган ҳолда, ўз тизими бўйича ер мониторингини юритиш Дастурини ишлаб чиқиш ва уни умумлаштириш учун Ер ресурслари давлат қўмитасига тақдим қилиш вазифаси юклатилган.
Ер ресурслари давлат қўмитасининг тармоқ ва ташкилотлари томонидан 2001-2002 йиллар давомида қишлоқ хўжалиги мақса-дидаги ерларда тупроқ мониторинги бўйича маълум ишлар амалга оширилди. Тупроқ мониторинги эса амалдаги услуб талабига асосан уч даврга бўлиниб бажарилади, яъни:
тайёргарлик даври
дала ишлари даври
камерал (лаборатория) ишлари даври.
Қорақалпоғистон Республикаси ва Жиззах, Сирдарё ҳамда Хоразм вилоятларида қишлоқ хўжалигига мақсадларига мўлжалланган ерларда тупроқ мониторингининг тайёргарлик даври якунига етказилди.
Тайёргарлик даври мажмуаси қуйидагилардан иборат. Олдинги йиллардаги тадқиқот материаллари-тупроқлар инвентаризацияси, тупроқ - мелиоратив, тупроқ эрозиясининг картографик, аналитик, график ҳужжатлари ва бошқа тадқиқотлар натижалари, ҳамда тушинтириш матнлари, ҳисоботлар, баёнлар, туп-роқ материалларини умумлаштириш, таҳлил қилиш ва шу асосда доминант тупроқлар (типик, энг кенг тарқалган) турларини танлаш ишлари амалга оширилди.
Доминант тупроқларда таянч участкаларини танлашда Қорақалпоғистон Республикаси ва Жиззах, Сирдарё, Хоразм вилоятларининг 1: 10000 ва 1: 25000 масштаблардаги тупроқ хариталари ва уларнинг экспликацияларидан фойдаланилди.
Таянч участкалари табиий ва қишлоқ хўжалиги ландшафтига типик бўлган тупроқ турини ифодалаш керак, уни танлаш ушбу ҳудуднинг тупроқ-иқлим ва геоморфологик районлаштирилишини ҳисобга олиб умумлаштирлганда Қорақалпоғистон Республикасининг суғориладиган зонасида 9 та, Жиззах вилоятида 9 та, Сирдарё вилоятида 7 та ҳамда Хоразм вилоятида 7 та-тупроқ доминант турларини белгилаш имконини берди. Бу тупроқ доминант турлари таянч участкаларининг дастлабки жойлашиш ўринларини ва уларда эса экологик стационар ва ярим стационар экологик майдончаларнинг жойлашиш ўринлари аниқланди.
Қорақалпоғистон Респубилкасида суғориладиган зонадан ташқари 4 та алоҳида йирик минтақа, бир-биридан литологик-геоорфологик тузилиши, ҳамда тупроқ қопламаси билан фарқ қиладиган минтақалар ажратилади. Булар Устюрт, Амударё делтасининг қуриб бораётган қисми, Оролнинг қуриб бораётган туби ва Қизилқум Ақчадарё шимолий делтасидир. Бу минтақалардаги яйлов сифатида фойдаланаётган ерларда (қисман қуриб қолган) ҳар хил режимдаги тупроқлардаги ҳозирги жараёнлар динамикасига қараб, мониторинг кузатишлари олиб бориш мақсадга мувофиқдир.
Ҳар бир минтақада мавжуд тупроқлар материалларини умумлаштириш билан тупроқ иқлимий районлаштиришини ва геморфологик тузилишини ҳисобга олиб доминант тупроқ турларини ифодалайдиган учтадан таянч участкалар олиш белгиланади. Белгиланган доминант тупроқ турларидаги таянч участкалар ўрни хариталарга туширилади.
Бундан ташқари, Наманган, Фарғона ва Навоий вилоятларида қишлоқ хўжалиги мақсадларига мўлжалланган ерларда тупроқ мониторингини олиб бориш учун доминант тупроқлар турлари бўйича таянч участкаларини белгилаш ишлари давом этмоқда.
2003 йилдан бошлаб, Сирдарё вилоятида дала-тадқиқот ишларини амалга ошириш кўзда тутилган. Ер мониторинги бўйича навбатдаги ишлар амалдаги Дастур асосида кенг миқъёсда олиб борилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
