Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент Давлат техника университети Р. Ф. Мингазов, Х. C исахўжаев, Р. К. Чембаев

7.3. Қозоннинг фойдали иш коэффициенти

Фойдали иш коэффициенти (ФИК) қозонда умумий иссиқлик энергияси нинг қанча қисми самарали фойдаланганлигини (Q_I) кўрсатади:

(7.11)
Бу Ф.И.К ни аниқлаш усули - тўғри баланс усули деб аталади.
Буғ қозонининг йўқотилган иссиқликлари йиғиндисини билган ҳолда, тескари баланс усули орқали брутто ФИК аниқланади:


(7.12)

Қозоннинг ФИК ини аниқлаб, самарали фойдаланган иссиқликни қуйидаги формула бўйича аниқлаш мумкин:

(7.13)
Натижада қозонда ишлатилган ёқилғи сарфини қуйидаги формуладан аниқлаш мумкин, кг/с:
(7.14)
Брутто Ф.И.К қозоннинг ишлаш самарадорлигини кўрсатади. Лекин унинг нормал ишлашини ҳар-хил ёрдамчи механизмлар ва қурилмалар таъминлайди. Буларга сарф қилинган энергия, қозонхона ишлаши учун талаб қилинган сарф деб аталади.
Қозоннинг эҳтиёжлари учун энергия сарфи қуйидаги формуладан аниқланади, кВт·соат:

Э_ў.э = Э_В + Э_Т.С + Э_Ч + Э_Т.ЭН + Э_М.Б (7.15)

бу ерда: Э_В, Э_Т.С, Э_Ч, Э_Т.ЭН, Э_М.Б, - тегишли равишда сиқилган ҳаво узатиш вентиляторининг, тутун сўргичнинг, чанг тайёрлаш механизмларининг, таъминлаш электр насосларининг ва масофадан бошқариш электр машиналарининг сарфлаган энергияси.

Ўз эҳтиёжи учун сарф қилинган энергия қисми қуйидаги формула орқали аниқланади, %:


, (7.16)

бу ерда: В - қозонда ишлатилган ёқилғи сарфи, кг/с;

_э.с - ИЭС да электр энергияни ишлаб чиқариш ФИК и, %;
_и - қозоннинг ишлаш вақти, соат .
Агар _к,. дан ўзига сарф қилинган энергия қисми айирилса, козоннинг нетто Ф.И.К аниқланади:


. (7.17)
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

1. 
   Қозоннинг иссиқлик баланси нима?
   
2. 
   Фойдали ишлатилган иссиқлик нима?
   
3. 
   Йўқотилган иссиқликлар нимага тенг?
   
4. 
   Буғ қозонида самарали фойдаланилган иссиқлик қандай аниқланади?
   
5. 
   Қозоннинг ФИК тўғри баланс усули ёрдамида қандай аниқланади?
   
6. 
   Қозоннинг ФИК тескари баланс усули ёрдамида қандай аниқланади?
   
7. 
   Қозоннинг брутто ва нетто ФИК нимани билдиради?