Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

Масаланинг математик модели. 
Мақсад функцияси: Умумий чиқиндилар минималлаштирилсин: 
Чегараловчи шартлар тизими қуйидагилардан иборат: 
1) 
Барча ўлчамлар бўйича қирқилган деталларнинг сони ишлаб чиқариш дастурига мос 
бўлиш керак: 
2) Қирқилган ўлчамлардаги материал бўлаклари мавжуд материал заҳираларидан ошиб 
кетмаслик шарти: 
. 
3) Ўзгарувчиларнинг манфий бўлмаслик шарти: 
. 
Қисқача хулосалар. 
Замонавий корхоналарнинг иш фаолиятини қўллаб-қувватлаш, уларни бозор 
рақобати шароитида ривожлантириш мураккаб масала ҳисобланади. Шунинг учун ҳам 
ушбу корхоналарни бошқаришда иқтисодий-математик моделлар ва усулларнинг 
қўлланилиши, корхоналарнинг рақобатбардошлигини оширишга олиб келади.
Замонавий саноат корхоналарида ишлаб чиқаришни ташкил этиш учун бир неча 
турдаги асмавзу-ускуналар ва маълум технологиялар мавжуд бўлиши лозим. Ушбу ишлаб 
чиқариш воситалари ўзаро алмашиши мумкин бўлган ва ўзаро алмашмайдиган 
воситаларга бўлинади. 
Ишлаб чиқариш дастурини бир нечта вариантларда, масалан, корхона йиллик 
режасининг бажарилишини ҳисобга олган ҳолда, режа таркибини ўзгартирмай максимал 
маҳсулот ишлаб чиқариш, маҳсулотни унинг тўла ассортименти бўйича ишлаб чиқариш, 
асмавзу ускуналардан тўла фойдаланиш, максимал фойда олиш дастурини бажариш 
кабиларни ҳисобга олиб қараганда корхона ишлаб чиқариш қувватидан оқилона 
фойдаланган бўлади. 
Корхоналарда фаолият кўрсатаётган мутахассислар орасида ишларни оптимал 
тақсимлаш муҳим масала ҳисобланади. Шунинг учун ҳам барча турдаги ишлар 
мутахассислар ўртасида оптимал тақсимланиши зарур. 
Корхона ресурслари оптимал сарфланса, қанчалик сифатли маҳсулот кўп ишлаб 
чиқилса, унинг даромад ёки соф фойдаси шунчалик кўпаяди. Корхонани бир неча иш 
юритиш вариантларидан энг оптималини топишда оптимал бошқаришни, математик 
усулларни аҳамияти ошиб боради. 
Таянч иборалар.
Замонавий саноат корхоналари, асмавзу-ускуналар, ўзаро алмашиши мумкин 
бўлмаган воситалар, ўзаро алмашувчи воситалар, деталга кетма-кет ишлов бериш, 
станокларнинг иш вақти фонди, тайёр маҳсулотлар, воситаларни оптимал иш режаси, 
фойда, вақт ҳаражати, воситанинг вақт фонди, оптималлик мезони, чегаравий шартлар, 
маҳсулот ассортименти, автоматлар, автомат линиялар, маълум бир гуруҳдаги воситалар, 
меҳнат унумдорлиги, маҳсулот ишлаб чиқаришни тақсимлаш масаласи, деталга ишлов 
бериш вақт ҳаражати меъёри, юқори квалификацияли мутахассислар, иқтисодиётни 

---

оптималлаш, оптималлик мезони, ишлаб чиқариш қувватини оптималлаш, материалларни 
оптимал қирқиш, мезонлари; аралашма ва бирикмалар, заҳиралар ва моделлар, 
заҳираларни бошқаришнинг стохастик маъноси, корхона ишини режалаштириш, 
корхонани мустақиллиги, ўз-ўзини фаолиятини бошқариш, саноат корхоналарининг 
асосий техник-иқтисодий кўрсаткичлари, моделнинг оптималлик мезони, оптимал 
вариант, тақчил ресурс, хомашё, комплект, умумий чиқиндини минималлаштириш, 
комплектлар сонини максималлаштириш.