Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти


Ялпи ички маҳсулотнинг таркиби ва математик модели



Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet86/100
Sana04.03.2022
Hajmi1,58 Mb.
#482503
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   100
Bog'liq
iqtisodij-matematik usullar va modellar

Ялпи ички маҳсулотнинг таркиби ва математик модели. 
Макромоделлаш - иқтисодий тадқиқотларда, миллий иқтисод тармоқларини таҳлил 
қилишда математик усулларни қўлланишидир. Бунда иқтисодий тизим бир бутун объект 
тарзида кўриб чиқилади. 
Моделлаш натижасида миллий иқтисодиётни ривожлантиришнинг оптимал 
суръатлари топилади. Кенгайтирилган такрор ишлаб чиқаришни моделлашда миллий 
иқтисодиёт тармоқларининг иқтисодий юксалишини баланслаш ва янада яхшилаш 
вазифаси қўйилади. Бунда оптимал моделлар эмас, балки балансли моделлар ишлатилади. 
Кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш жараёнини моделлашни икки жиҳатдан 
кўриб чиқиши мумкин: 
а) моддий бойликларнинг натурал шакли жиҳатдан; 
б) моддий бойликларни қиймат шакли жиҳатдан. 
Ижтимоий маҳсулотни такрор ишлаб чиқариш натурал моддий шаклда ва қиймат 
ёки пул шаклида амалга оширилади. 
Моделлаш жараёнида ижтимоий маҳсулотнинг натурал (буюм) шакли муҳим 
аҳамиятга эга. 
Ижтимоий маҳсулот натурал - моддий жиҳатдан ишлаб чиқарилган меҳнат 
буюмлари, меҳнат воситалари ва истеъмол буюмлари мажмуасини ўз ичига олади. Қиймат 
жиҳатдан эса истеъмол қилинган ишлаб чиқариш воситалари қийматини, янгидан вужудга 
келтирилган маҳсулотларнинг ўзи учун сарф қилинган меҳнат натижасида ишлаб 
чиқарилган қисмининг қийматини, янгидан вужудга келтирилган маҳсулотнинг жамият 
учун сарфланган меҳнат натижасида ишлаб чиқарилган қисмининг қийматини ўз ичига 
олади. Ижтимоий ялпи маҳсулот натурал структураси жиҳатдан оралиқ маҳсулот, ялпи 
капитал маблағлар ва ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлмаган истеъмол маблағлар 
фондига ажратилади. 
Оралиқ маҳсулот умумий маҳсулотнинг бир қисми бўлиб, жорий ишлаб чиқариш 
ҳаражатларини қоплашга мўлжаллангандир. 


Ялпи капитал маблағлар - умумий маҳсулотнинг ишлаб чиқариш жараёнида 
сарфланган меҳнат куроллари ўрнини қоплашга мўлжалланган қисмидир. 
Ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлмаган истеъмол фонди - умумий маҳсулотнинг 
истеъмол буюмларидан иборат қисмидир. Ялпи ижтимоий маҳсулот натурал 
структурасини математик ифодаси қуйидагича бўлади: 
Бу ерда 
X
t
 

t
-давр ичида хосил қилинган ялпи ижтимоий маҳсулот; 
П
t
- оралиқ маҳсулот миқдори; 
K
t
- ялпи капитал маблағлар; 
C
t
-ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлмаган истеъмол фонди. 
Ижтимоий ялпи маҳсулотнинг математик моделини тузиш учун «фарқ оператори» ва
«сурилиш оператори» деган тушунчалардан ифодаланилади. 
Математикада оператор деб 
Х
тўпламига қарашли ўзгарувчи элементига 

тўпламидан маълум 

элемент мос келишини аниқлайдиган қонун (қоида) га айтилади. 
Фарқ оператори 

функциянинг ўтган давридаги қиймати билан ҳозирги даврдаги 
қиймати ўртасидаги фарққа тенг: 
Фарқ оператори қуйидаги формула бўйича топилади: 
Сурилиш оператори 
Е
функциянинг ўтган даврдаги қиймати билан ҳозирги қиймати 
ўртасидаги нисбатга тенг. 
Бу операторлар чизиқли бўлганлигидан уларга суперпозиция принципи қўлланиши 
мумкин: 
ёки 

Фарқ операторини маҳсулотнинг қўшимча кўпайиш суръати орқали, cуриш 
операторини эса кўпайиш суръати 

t
орқали ифодалаш мумкин. Кўпайиш суръати билан 
қўшимча кўпайиш суръати ўртасидаги фарқ 1 га тенг: 

=E-1 
Бунинг исботи 
, яъни 

=E-1. 
Ўсиш суръати қуйидаги формула ёрдамида топилади: 
Қўшимча ўсиш суръатини топиш формуласи 

Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish