Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти магистратура бўлими

2.2. Milliy qimmatli qog'ozlar bozorining iqtisodyotdagi rollarini
ta'minlovchi mikro va makromodellar taxlili.

Investitsiya daromadliligini baxolash modeli.

Raqobatli qimmatli qog'ozlar bozoridagi investitsion jarayonda ma'lum yilning boshidan oxiriga qadar investor axvolining o'zgarishi foizi muxim ahamiyatga ega. Bu foiz qimmatli qog'ozlargi egalik qilishdan keladigan daromadlilik darajasi bilan aniqlanadi.
Investor axvolini yaxshilanish darajasining o'sishini I deb, yil boshida qimmatli qog'ozlarga qilingan birlamchi investitsiyani I₀ va yil oxirida qo'yilgan investitsiyalning oshishini ' deb olsak,


I = I₀ + ' (1)

Bunda daromadlilik – V ni quyidagicha aniqlasak bo'ladi:

V = (I + I₀)/I₀ = '/I₀ (2)

V (2) kattalik investorlarni yil oxiridagi axvolining o'zgarishini, ya'ni yomonlashgani yoki yaxshilashganini ko'rsatadi. Bunda qachonki, ' kattalik inflyatsiya darajasidan: katta bo'lganda, qimmatli qog'ozlarnnig barqaror bozor narxi R_a bo'lganda, investor egaligidagi qimmatli qog'ozlarning ma'lum ichki narxi R_g bo'lganda investor axvoli yaxshilanadi. Investor uchun R_g katta ahamiyatga ega. Barcha investorlarning umumiy maqsadi qimmatli qog'ozlar bozoridagi o'z axvollarini yaxshilab olish bo'lgani xolda, bunda ular yaxshilab taxlil qilib baxolangan yoki to'g'ri narxlanmagan qimmatli qog'ozlarni sotib olishga xarakat qiladilar. Agar bu qimmatli qog'ozlar vaqt o'tishi bilan ularga ortiqcha baxo berilgan bo'lsa va investor buni sezib qolsa, u bu qimmatli qog'ozlardan qutilishga xarakat qiladi.

Demak, daromad inflyatsion yo'qotishlarni kompensatsiya qilishi lozim, bunga barqaror R_a va aniq R_g lar orqali erishiladi. Bu xolat investitsiyalarni boshqa aktivlarga qilgandan ko'ra, ularni qimmatli qog'ozlarga yo'naltirish yuqori samara berishini ko'rsatadi. Invetitsiyanngi oshishini quyidagicha ifodalash mumkin: