|
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ
СТАТИСТИКА КАФЕДРАСИ
МАМАТҚУЛОВ Б.Х.
Билим соҳаси:
|
200000
|
- Ижтимоий соҳа, иқтисод ва ҳуқуқ
|
Таълим соҳаси:
|
230000
| |
Таълим йўналиши:
|
5230100
5230100
5230100
5230100
5230100
|
-Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бўйича)
-Иқтисодиёт (иқтисодий назария)
-Иқтисодиёт (инфратузилма)
-Иқтисодиёт (микроиқтисодиёт)
-Иқтисодиёт (макроиқтисодиёт)
|
|
5230200
5230200
5230300
5230400
5230400
5230400
5230400
5330200
5610100
5230800
5230700
5230900
|
-Менежмент (тармоқлар ва соҳалар бўйича)
-Менежмент (ишлаб чиқариш)
-Кичик бизнес ва тадбиркорлик
-Маркетинг (тармоқлар ва соҳалар бўйича)
-Маркетинг (ташқи иқтисодий фаолият)
-Маркетинг (товарлар ва хизматлар)
-Маркетинг (логистика)
-Информатика ва ахборот технологиялари (иқтисодиёт)
-Хизматлар соҳаси (туризмни ташкил қилиш ва бошқариш)
- Солиқ ва солиққа тортиш
- Банк иши
- Бухгалтерия ҳисоби ва аудит
|
“СТАТИСТИКА”
фанидан мустақил ишлаш бўйича
УСЛУБИЙ КЎРСАТМА
ТОШКЕНТ - 2018
“МАЪҚУЛЛАНГАН”
“Бухгалтерия ҳисоби ва аудит” факультети
Кенгашида муҳокама қилинган ва маъқулланган
Кенгаш раиси ________________ М.П. Эшов
“______” ______________ 2018 йил
“ТАВСИЯ ЭТИЛГАН”
“Статистика” кафедраси мажлисида
муҳокама қилинган ва тавсия этилган
Кафедра мудири _____________ доц. Аюбжонов А.Х.
(Кафедра мажлисининг 1- сонли баённомаси
“27” август 2018 йил)
Тақризчилар:
1. Аюбжонов А.Ҳ. – ТДИУ «Статистика» кафедраси доценти, и.ф.н.;
2. Набихўжаев А. – Иқтисодиёт вазирлиги бўлим бошлиғи, доцент, и.ф.н.
Тузувчи:
© Маматқулов Б.Х. «Cтатистика» фанидан талабалар мустақил ишларини ташкил этиш, назорат қилиш ва баҳолаш бўйича услубий қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2018. 16-бет.
Назорат топшириқларини бажариш тартиби ҳақида умумий кўрсатмалар.
Назорат ишининг мақсади – статистика фанига оид масалаларни мустақил ўрганиш жараёнида олинган билимларни текшириш ва мустаҳкамлаш, шунингдек, назарий ва амалий машғулотларни чуқурлаштириш ҳамда бозор ҳодиса ва жараёнларини статистик таҳлил қилишда фан усулларини қўллаш соҳасида тўпланган ўқув ва кўникмалар даражасини аниқлаш.
Назорат топшириқлари икки қисмдан иборат бўлиб, биринчи қисмда етита топшириқ , иккинчисида иккита топшириқ кўзланган.
Талаба берилган вариантлардаги барча топшириқларни босқичма-босқич белгиланган тартибда бажариб бориши ва энг муҳими, ҳар бир топшириқни ўз вақтида бажариши керак.
Назорат топшириқларни бажаришга киришишдан олдин статистика фани бўйича ўқув дастури билан яқиндан танишиб чиқиш, тавсия этилган адабиётларни чуқур ўрганиш ҳамда назорат топшириқларини бажариш тартиби ҳақидаги кўрсатмалар билан танишиб чиқиш лозим.
Назорат топшириқларни бажариш учун қуйидаги дарсликлар ва ўқув қўлланмаларини ўрганиб чиқиш тавсия этилади:
N.M.Soatov, X.Nabiev, D.Nabiev, G.N.Tillaxo’jaeva. Statistika. Darslik. – T.: TDIU, 2011. – 568 bet.
Nabiyev X., Ayubjonov A.H. Sayfullaev A.H. Iqtisodiy statistika. Darslik. – T.: TDIU, 2013. 512 bet.
N.M.Soatov, G.N. Tillaho’jayeva. Statistika. - T.: 2006, 287 b.
Ефимова Н.В. Практикум по общей теории статистики. 2-е изд. М: Финансы и статистика, 2008, 352с.
И.И. Елисеева М.М. Юзбашев. Общая теория статистики. 5-е изд. М.:Финансы и статистика , 2008 , 368с.
Соатов Н.М. Статистика. Дарслик. – Т.: Тиббиёт нашриёти, 2003, 754 б.
Аюбжонов А.Ҳ., Маматқулов Б.Х., Сайфуллаев С.Н. “Статистика” фанидан амалий машғулотлар ўтказиш учун ўқув қўлланма. – Т., ТДИУ, 2012.
Набиев Х. ва бошқалар. Макро-микроиқтисодий статистика. Ўқув қўлланма. – Т.: 2004.
Назорат топшириқларини бажариш жараёнида қуйидаги шартларни бажариш керак:
Авваламбор топшириқлар вариантини белгиланган тартибда аниқлаш ва ишда унинг тартиб рақамини кўрсатиш;
ҳар бир масала ва топшириқнинг шартларини ушбу ҳужжатда кўрсатилган тартибда келтириш;
масалаларни формулалар ёрдамида қисқача изоҳлар билан ечиш;
кўрсаткичларни ҳисоблаш тартибини тўлиқ ёритиш;
кўрсаткичларни коэффициентларда ифодалаётганда 0,001, фоизда ифодалаганда эса 0,1 аниқликда ҳисоблаш;
статистик жадваллар, уларни тузиш тартиб қоидаларига биноан расмийлаштириш;
назорат ишини 12 варақлик дафтарда бир рангли ручка ёрдамида ёзиш, сўзларни қисқартирмаслик, варақларни бетлаш;
ҳар бир топшириқ ўз вақтида бажарилишини таъминлаш;
ўқитувчи текшириб бергандан сўнг талаба ишда қўйилган хатоларни бартараф қилиши шарт, акс ҳолда у кейинги топшириқларни бажаришига йўл қўйилмайди.
Мустақил ишлаш бўйича ушбу топшириқларни бажариш натижалари асосида талаба тўплаган баллар статистика умумий назарияси бўйича умумий рейтинг баҳолашда ҳисобга олинади.
1 – ҚИСМ
1. 1 – топшириқни бажариш тартиби ҳақида кўрсатмалар.
Назорат топшириқлари №1 қисмнинг мақсади статистик тўпламни шакллантириш ва кўрсаткичлар орасидаги боғланишларни статистик усуллари ёрдамида таҳлил қилишдан иборатдир. Статистик тадқиқотни соддалаштириш мақсадида илова 1 да 54та корхоналарнинг ҳисобот маълумотлари келтирилган. Улардан ҳақиқий манба сифатида фойдаланиш мумкин эсам, чунки ахборотлар бир мунча қайта ишланган. Ҳар бир талаба 20та корхонани қуйидаги вариантларга асосланиб ажратиб олиши ва уларни ҳамда 1-топшириққа тегишли саволларни ўз дафтарига кўчириб олиши керак. Назорат ишининг вариантлари корхоналарнинг тартиб рақамларига асосланиб қуйидагича шакллантирилади
Назорат ишининг варианти
|
Муайян вариантга киритиладиган корхоналарнинг тартиб рақамлари
|
Корхоналар сони
|
1
|
1 дан 20 гача
|
20
|
2
|
6 дан 25 гача
|
20
|
3
|
11 дан 30 гача
|
20
|
4
|
16 дан 35 гача
|
20
|
5
|
21 дан 40 гача
|
20
|
6
|
26 дан 45 гача
|
20
|
7
|
31 дан 50 гача
|
20
|
8
|
1 дан 10 гача ва 26 дан 35 гача
|
20
|
9
|
1 дан 10 гача ва 31 дан 40 гача
|
20
|
10
|
1 дан 10 гача ва 36 дан 45 гача
|
20
|
11
|
1 дан 10 гача ва 46 дан 55 гача
|
20
|
12
|
6 дан 15 гача ва 26 дан 35 гача
|
20
|
13
|
6 дан 15 гача ва 31 дан 40 гача
|
20
|
14
|
6 дан 15 гача ва 36 дан 45 гача
|
20
|
15
|
6 дан 15 гача 41 дан 50 гача
|
20
|
16
|
11 дан 20 гача ва 26 дан 35 гача
|
20
|
17
|
11 дан 20 гача ва 31 дан 40 гача
|
20
|
18
|
11 дан 20 гача ва 36 дан 45 гача
|
20
|
19
|
11 дан 20 гача ва 41 дан 50 гача
|
20
|
20
|
1 дан 15 гача ва 26 дан 30 гача
|
20
|
21
|
1 дан 15 гача ва 31 дан 35 гача
|
20
|
22
|
1 дан 15 гача ва 36 дан 40 гача
|
20
|
23
|
1 дан 15 гача ва 41 дан 45 гача
|
20
|
24
|
1 дан 15 гача ва 46 дан 50 гача
|
20
|
25
|
13 дан 22 гача ва 33 дан 42 гача
|
20
|
26
|
13 дан 22 гача ва 42 дан 51 гача
|
20
|
27
|
23 дан 32 гача ва 43 дан 52 гача
|
20
|
28
|
22 дан 31 гача ва 42 дан 51 гача
|
20
|
29
|
24 дан 33 гача ва 45 дан 54 гача
|
20
|
30
|
17 дан 36 гача
|
20
|
Эслатма: статистик тўпламни шакллантираётганда қуйи ва юқори корхона тартиб рақамлари қўшиб олинади.
Шундай қилиб, статистик тадқиқот учун ҳар бир вариант 20 та корхонадан таркиб топади.
Барча ўрганилаётган 54 та корхоналарнинг бошланғич ҳисобот маълумотлари қуйида келтирилган:
Кор-хона ра-қами
|
Асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати, млн. сўм
|
Ўртача рўйхатдаги ишловчилар сони, киши
|
Ялпи маҳсулот қиймати млн.сўм
|
Кор-хона ра-қами
|
Асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати, млн. сўм
|
Ўртача рўйхатдаги ишловчилар сони, киши
|
Ялпи маҳсулот қиймати млн.сўм
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
300,0
|
40
|
400,2
|
28
|
300,0
|
40
|
400,8
|
2
|
100,0
|
10
|
100,4
|
29
|
200,2
|
26
|
300,0
|
3
|
600,5
|
75
|
900,6
|
30
|
600,1
|
27
|
900,0
|
4
|
500,3
|
67
|
900,1
|
31
|
200,8
|
26
|
300,4
|
5
|
200,4
|
36
|
400,7
|
32
|
400,1
|
49
|
600,0
|
6
|
900,0
|
90
|
1200,5
|
33
|
500,3
|
61
|
700,5
|
7
|
800,4
|
86
|
1000,2
|
34
|
800,2
|
84
|
1000,2
|
8
|
200,0
|
24
|
300,8
|
35
|
400,3
|
47
|
500,5
|
9
|
400,5
|
43
|
400,0
|
36
|
100,2
|
16
|
200,1
|
10
|
500,0
|
64
|
600,1
|
37
|
300,4
|
38
|
500,2
|
11
|
800,6
|
88
|
700,0
|
38
|
600,1
|
63
|
700,4
|
12
|
200,5
|
29
|
300,0
|
39
|
700,5
|
79
|
800,7
|
13
|
300,8
|
44
|
300,5
|
40
|
500,7
|
59
|
700,2
|
14
|
600,5
|
69
|
600,0
|
41
|
800,3
|
85
|
1000,9
|
15
|
300,2
|
38
|
400,0
|
42
|
500,2
|
54
|
600,5
|
16
|
100,9
|
27
|
200,5
|
43
|
400,4
|
48
|
500,3
|
17
|
400,8
|
56
|
500,9
|
44
|
200,2
|
26
|
300,8
|
18
|
400,1
|
49
|
600,0
|
45
|
300,5
|
37
|
400,1
|
19
|
600,8
|
74
|
900,4
|
46
|
800,2
|
98
|
1200,4
|
20
|
500,7
|
63
|
700,5
|
47
|
600,4
|
66
|
700,7
|
21
|
800,1
|
95
|
1200,1
|
48
|
300,1
|
35
|
500,2
|
22
|
500,3
|
69
|
800,3
|
49
|
200,0
|
24
|
300,3
|
23
|
400,4
|
52
|
600,4
|
50
|
500,0
|
56
|
600,7
|
24
|
200,8
|
30
|
400,5
|
51
|
500,0
|
60
|
900,1
|
25
|
300,2
|
46
|
400,0
|
52
|
700,0
|
80
|
1000,2
|
26
|
700,4
|
82
|
900,6
|
53
|
400,0
|
48
|
600,2
|
27
|
500,6
|
58
|
600,0
|
54
|
200,5
|
38
|
500,0
|
1. 2 – топшириқ бўйича талабалар қуйидаги масалаларни ёритиши лозим.
Топшириқ мавзусининг тартиб сони
|
Мавзу бўйича бажариладиган ишлар
|
Масала ва ишнинг мазмуни
|
Дарсликдан ўрганиш талаб қилинадиган фан мавзуси
|
1
|
1.1
|
Статистик тадқиқот учун статистик кузатиш бирлиги ва объектини аниқланг
|
Оммавий статистик кузатиш
|
1.2
|
Статистик кузатиш дастурини ишлаб чиқинг
|
«
|
1.3
|
Статистик кузатишнинг шакли,усули ва турини аниқланг
|
«
|
2
|
2.1
|
Тақсимлаш қаторининг тури ва моҳияти
|
Статистик таснифлаш, тақсимот ва гуруҳлашнинг моҳияти ва турларини баён этинг
|
2.2
|
Асосий фондлар қиймати бўйича корхоналарнинг тақсимотини тузиш учун варианталар сони ва оралиқ чегарасини аниқланг
|
Тақсимот қаторлари
|
2.3
|
Сизга тегишли вариант бўйича корхоналарнинг асосий фондларига қараб тақсимотини тузинг ҳамда тақсимот қаторининг муҳим абсолют ва нисбий кўрсаткичларини (варианталар чегаралари, корхоналар сони (частота), варианталарнинг такрорланиш тезлиги (частость), уларнинг жамлама сони ва такрорланиш тезлиги, вариантанинг зичлиги) ҳисобланг
|
«
|
2.4
|
Тақсимот қаторининг гистограммаси, полигони, кумулятаси ва оғмасини шахсий ЭҲМ ёрдамида чизинг. Ахборот технологиясидан фойдаланиш тартибини батафсил баён этинг
|
«
|
2.5
|
Тақсимот қаторига асосланиб асосий фондларни концентрациялаш ва марказлаштириш кўрсаткичларини (Жини ва Герфиндал коэффициентлари) ҳисобланг, уларни Лоренц эгри чизиғи орқали тасвирланг
|
«
|
2.6
|
Иқтисодий таҳлил мақсадида тузган тақсимот қаторингиздаги гуруҳларни йириклаштириб 4 та гуруҳга келтиринг. Ҳар қайси гуруҳни корхоналар сони, ялпи маҳсулоти, асосий фондлар қиймати, ишловчилар сони орқали таърифлаш учун тегишли кўрсаткичларни ҳисобланг.
|
Сводкалаш, гуруҳлаш
|
2.7
|
Тузилмавий гуруҳлаш натижалари асосида тўпламнинг корхоналар сони, асосий фонди, ялпи маҳсулоти ва ишловчилар сони бўйича тузилмавий нисбий кўрсаткичларни ҳамда тузилишни умумлаштириб таърифловчи кўрсаткичларни ҳисобланг. Олинган натижаларни қиёсий таҳлил қилинг
|
Статистик кўрсаткичлар
|
2.8
|
Ҳар бир гуруҳ учун ва жами бўйича меҳнат унумдорлиги даражаси, фонд билан қуролланиш ва фонд қайтими каби интенсивлик нисбий кўрсаткичларини ҳисобланг. Уларни биринчи гуруҳ кўрсаткичлари билан таққослаб, гуруҳлар аро солиштирма нисбий кўрсаткичлар (абсолют ва нисбий мойиллик ҳамда эластиклик кўрсаткичлари)ни ҳисобланг. Уларни таҳлил қилинг ва чизиқли ҳамда устунли диаграммалар орқали тасвирланг
|
Статистик кўрсаткичлар, жадвал ва графиклар
|
2.9
|
Бу кўрсаткичлар учун ички гуруҳий, гуруҳлараро ҳамда умумий дисперсиялар ҳисобланг, улар асосида эмперик корреляция коэффициентини аниқланг. Дисперцион таҳлил натижаларини муҳимлик жиҳатидан Фишер мезони орқали баҳоланг
|
Вариация кўрсаткичлари ва дисперцион таҳлил
|
2.10
|
Юқорида баён этилган аналитик гуруҳлаш натижаларини жадвал ва графиклар шаклида ифодаланг
|
Статистик маълумотларни тақдим этиш усуллари
|
2.11
|
Бу жадвалларнинг эгаси ва кесими нималардан иборатлигини аниқлаб беринг. Улар статистик жадвалларнинг қайси турига мисол бўла олишини ҳам кўрсатинг
|
«
|
2.12
|
Иккиламчи гуруҳлаш ҳақида ўз фикрингизни баён этинг. Бундай гуруҳлаш усули қандай ҳолларда қўлланади ва қандай тартибда тузилади
|
Сводкалаш, гуруҳлаш
|
2.13
|
Биринчи ва иккинчи масалаларни бажаришда ишлатилган жадваллар турини аниқланг
|
Статистик маълумотларни тақдим этиш усуллари
|
3
|
3.1
|
Ҳар бир корхона ҳақидаги маълумотлар ва уларни гуруҳлаш натижасида олинган кўрсаткичлар қандай статистик кўрсаткичлар турига мисол бўла олади
|
Статистик кўрсаткичлар
|
3.2
|
Мутлақ кўрсаткичларнинг қандай турларини биласиз? Ўз фикрингизни баён этинг.
|
«
|
3.3
|
Нисбий кўрсаткичларнинг қандай турлари бор. Улар ҳақида ўз фикрингизни баён этинг.
|
«
|
3.4
|
Бирламчи ва иккиламчи таққослаш деганда нима тушунилади.
|
«
|
4
|
4.1
|
Корхоналарни асосий фондларига қараб гуруҳлаш натижаларига биноан ўртача бир корхонага тўғри келадиган ялпи маҳсулот, асосий фондлар қиймати ва ишловчилар сонини ҳар бир гуруҳ ва бутун тўплам бўйича аниқланг
|
Ўртача кўрсаткичлар
|
4.2
|
Бундай умумий ўртача кўрсаткичларни тортилган ўртача арифметик ва тортилган ўртача гармоник формулалар ёрдамида аниқлаш учун қандай маълумотлардан фойдаланиш керак. Гуруҳлаш натижалари асосида бу кўрсаткичларни ҳисобланг. Бунинг учун ўртача арифметик ёки ўртача гармоник формуласидан фойдаланаётганда қайси кўрсаткични ўрталаштирилаётган белги қилиб ва қайси кўрсаткични ўртача вазни қилиб олишингизни асосланг.
|
«
|
4.3
|
Тақсимот қатори натижалари асосида мода ва медианани ҳисобланг.
|
«
|
5
|
5.1
|
Тақсимот қаторига асосланиб вариация кўрсаткичларини ассиметирия коэффициентларини ва эксцесс коэффициентларини ҳисобланг. Бозор иқтисодиётини таҳлил қилишда бу кўрсаткичлардан қандай мақсадларда фойдаланиш мумкин.
|
Вариация кўрсаткичлари
|
5.2
|
Бошланғич 20 та корхона маълумотлари асосида маҳсулот ҳажми учун вариация кўрсаткичларини ҳисобланг.
|
«
|
5.3
|
Бу корхоналарни маҳсулот ҳажми бўйича тақсимотини тузиб, унинг натижаларига биноан вариация кўрсаткичларини ва ассиметрия, эксцесс коэффициентларини ҳисобланг. Нима учун бу ҳолда олинган натижалар 5.2 масаладаги натижалардан фарқ қилишини тушунтириб беринг
|
«
|
6
|
6.1
|
Сиз текшираётган 20 та корхона бош тўпламдан тасодифий такрорланадиган танлаш йўли билан олинган деб ҳисоблаб 0,954 эҳтимоли билан фонд қайтими, меҳнат унумдорлиги даражаси, фонд билан қуролланиш даражаси учун уларнинг ишончли чегаравий қийматларини ҳисобланг.
|
Танланма кузатиш
|
6.2
|
Текширилаётган 20 та корхона бош тўпламдан тасодифий такрорланмовчи шаклда танлаб олинган деб ҳисоблаб, фонд қайтими меҳнат унумдорлиги ва фонд билан қуролланиш кўрсаткичларининг 0,954 эҳтимоли билан ишончли чегараларини ҳисобланг.
|
«
|
6.3
|
Танланмаларнинг чегаравий хатоларини 20 % га камайтириш учун 6,1 ва 6,2 масалалар шартига биноан бош тўпламдан қанча корхоналарни танлаб олиш керак.
|
«
|
7
|
7.1
|
Гуруҳлар учун ҳисобланган ўртача фонд қайтими ва меҳнат унумдорлиги даражаси орасидаги фарқлар муҳимлигини тасдиқлаш учун илмий гипотезаларни баҳоланг.
|
Илмий гипотезаларни статистик баҳолаш
|
7.2
|
Асосий фондлар бўйича тузилган тақсимот қатори нормал тақсимотга эга ёки эгамаслигини хи квадрат меъзони ёрдамида баҳоланг
|
«
|
8
|
8.1
|
Бошланғич 20та корхона маълумотларига асосланиб шахсий ЭҲМда асосий фондлар билан маҳсулот орасидаги боғланишни ифодаловчи тўғри чизиқли регрессия тенгламасини ва корреляция коэффициентини ҳисобланг
|
Корреляцион-регрессион таҳлил
|
8.2
|
Регрессия тенгламасининг озод ҳади ва регрессия коэффициентини t-стьюдент мезони ёрдамида ишончлилик жиҳатдан баҳоланг
|
«
|
8.3
|
Чизиқли корреляция коэффициентининг ишончлилигини t-стьюдент ва F-Фишер мезонлари ёрдамида баҳоланг
|
«
|
8.4
|
Регрессия коэффициенти ва корреляция коэффициентининг ўртача квадратик хатолари ва ишончли чегаравий хатоларини аниқланг
|
«
|
8.5
|
20та корхоналарнинг ишловчилар сони ва маҳсулот ҳажмига асосланиб корреляция жадвалини тузинг ҳамда чизиқли регрессия тенгламаси ва корреляция коэффициентларини ҳисобланг
|
|
8.6
|
Инвестиция ҳисобига асосий фондларнинг 30%га кўпайишига эришилса, ўртача бир корхонанинг маҳсулоти истиқбол ҳажми қайси чегарада бўлиши мумкинлигини аниқланг.
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
