Иқтисодий психология
– турли вазиятларда ишлаб чиқариш муносабатларига
киришиш орқали хўжалик юритишни мақсад қилган шахслар, яхлит гуруҳ,
жамоаларнинг иқтисодий тафаккури ҳамда иқтисодий хулқ-атворига алоқадор умумий
қонуниятлар ва хатти-ҳаракат механизмларини, ишлаб чиқариш муносабатларининг ҳар
бир хўжалик субекти онгида акс этишини ўрганади.
Шунингдек психологияда
этнопсихология, оилавий ҳаёт психологияси,
бошқарув
психологияси,
шахс
психологияси,
раҳбар
психологияси,
психодиагностика
ва бошқа кўплаб соҳалари мавжуд бўлиб, улар бевосита ишлаб
чиқаришдан тушаѐтган талаб ва таклифга мос тарзда ривожланмоқда.
Аниқ изланиш предметига эга бўлган ҳар қандай фан ўша предметнинг
моҳиятини ѐритиш ва материаллар тўплаш учун махсус усуллар ва воситалардан
фойдаланади ва улар фаннинг методлари деб юритилади. Фаннинг салоҳияти ва обрўси
ҳам биринчи навбатда ўша методлар ѐрдамида тўпланган маълумотларнинг
ишончлилиги ва валидлилигига боғлиқ бўлади. Бу фикрлар бевосита психологияга ҳам
алоқадор бўлиб, методлар масаласи бу фанда жуда катта аҳамиятга молик масала.
Психология яхлит ва мустақил фан сифатида кишилар онгида гуманистик
менталитетнинг шаклланишига хизмат қилгани учун ҳам унинг ушбу йўналишдаги
муаммоларни маълум маънода ўрганадиган барча фанлар билан бевосита алоқаси
муҳим аҳамият касб этади. Бўлар биринчи навбатда ижтимоий-гуманитар фан соҳалари
бўлиб, психологиянинг улар орасидаги мавқеи ўзига хос ва етакчидир.
Психология ва фалсафа.
Энг аввало фанни фалсафа ва унинг охирги пайтларда
шаклланиб, ривожланиб бораѐтган ижтимоий фалсафа қисми билан бўлган алоқаси
хусусида. Бу алоқа иккала фаннинг инсон ва унинг ҳаѐти моҳиятини тўла англаш ва
ривожланиш тенденцияларини белгилашдаги ўрни ва аҳамиятидан келиб чиқади.
Табиат, жамият ва инсон тафаккурининг ривожланишига оид бўлган умумий
қонуниятлар ва тамойилларни психология фалсафанинг базасидан олади ва шу билан
бирга ўзи ҳам инсон онги ва тафаккури қонуниятлари соҳасидаги ютуқлари билан
фалсафани бой маълумотларга эга бўлишига ѐрдам беради. Шуни алоҳида таъкидлаш
жоизки, мустақиллик мафкураси ва миллий онгнинг шаклланишига тааллуқли умумий
илмий қонуниятларни излашда ҳам юртимиз шароитида бу иккала фан – фалсафа ва
психологиянинг ҳамкорлиги бевосита сезилмоқда. Бу боғлиқлик аввало янгича
тафаккур ва дунѐқарашни шакллантириш муаммоси кўндаланг турган тарихий даврда
миллий истиқлол ғояларини юртдошларимиз онги ва шуурида шакллантириш каби
долзарб вазифани бажаришга хизмат қилмоқда.
Do'stlaringiz bilan baham: |