Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети архитектура ва қурилиш факултети “Қурилиш материаллари ва буюмлари” фани бўйича

Радиал йўналишда К_р=


Тангенциал йўналишда К_T =
бу ерда; а,b — хўл намунанинг толалар бўйича аниқланган радиал хамда тангенциал йўналишлардаги ўлчамлари, мм;
Ёғочнинг чизиқли қисқариш коэффициенти, яъни ёғоч намлигининг 1% камайишига тўғри келадиган ўртача қуриб кичрайиш коэффициенти юқорида айтиб ўтилган йўналишларда 0,01% гача аниқликда қуйидаги формула ёрдамида танлади:
К_p = К_T =
бу ерда; W — намунанинг уни тайёрлаш вактида кесиб олинган ёғоч намунасидан фойдаланиб аниқланган намлиги, %.
Намлик нолгача (толаларнинг тўйиниш нуқтасигача) камайиши натижасида намуна хажмининг кичрайиши ёғочнинг хажмий қуриб кичрайиши деб аталади.
Ёғочнинг чизиқли қуриб кичрайишини аниқлашда қандай усул ва қандай намуналар ишлатилган бўлса, унинг хажмий кичрайишини хисоблашда хам шулар қўлланилади, лекин бунда намунанинг а ва b ўлчамларидан ташқари, баландлиги l хам ўлчанади. Намунанинг қуритишдан олдниги V_W ва қуритилгандан кейинги V₀ хажмлари ана шу уч ўлчамга асосланиб қуйидаги формула бўйича 0,01 см³ гача аниқликда хисоблаб топилади:
V_W =abl; V₀ =a₁b₁l₁
Ёғочнинг хажмий қуриб кичрайиши К_хаж қуйидаги формула ёрдамида 0,1% гача аниқликда хисоблаб чиқарилади:
К_хаж=
Хажмий қуриб кичрайиш коэффициенти К_хаж қуйидаги формула ёрдамида 0,1% гача аниқликда топилади:
К_хаж =
Ёғочинг бўкиши(бўртиши)ни аниқлашда хам юқорида кўрсатилган ўлчамдаги намуналардан фойдаланилади. Намуналар харорати 20 ± 5°С бўлган дистилланган сувда бўктирилади. Уларнинг ўлчамини ўзгарганлигини билиш учун икки-учта намунани хар уч суткада тангенциал йўналишда такрор ўлчаб кўриш керак. Иккита охирги ўлчаш натижалари орасидаги тафовут кўпи билан 0,02 мм бўлганда намуналарнинг кўндаланг йўналишдаги ўлчамлари аниқланади. Ўлчаш олдидан намуналар сиртини фильтр қоғоз билан артиб қуритиш керак. Намуналар юқорида баён этилган тартибда ўлчанади ва тарозида тортилади. Ёғочнинг чизиқли бўкиши қуйидаги формула ёрдамида 0,1% гача аниқликда хисобланади:
радиал йўналишда Б_Р=
тангенциал йўналишда К_хаж=
бу ерда, а_mах ва b_mах намунанинг намлик даражаси гидроскопиклик чегараси (30%) га тенглашган вақтдаги ва 30% дан ошган вактдаги ўлчамлари, мм.
Кейин ёғочнинг хажмий бўкиши (Б_хаж) қуйидаги тахминий формула бўйича 0,1 % гача аниқликда хисобланади (бунда унинг чизиқли бўкиши хисобга олинмайди):