Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

Асосий
шакллари 
Ўрганилаѐтган жараѐннинг 
математик модели асосида 
эксперимент ўтказиш 
Ўрганилаѐтган объект 
базасида Интернет 
технологияси ѐрдамида 
эксперимент ўтказиш 
Реал лаборатория ускунасининг иши 
имитация қилиниши сабабли тинг-
ловчи ўзида ҳақиқий лаборатория 
ускуналари ѐки уларнинг имитатор 
(макет)лари билан ишлаш ҳисси пайдо 
бўлганлиги англайди 
Тингловчи зарур механизмларни 
ѐқиш/ўчириш, зарур иш 
режимларини ўрнатиш ва ўлчов 
кўрсаткичларини сақлаш, уларни 
қайта ишлаш имкониятига эга 
бўлади 
66

---

олишга, тингловчиларнинг билиш фаолиятини шакллантирувчи 
асосий элемент ҳисобланади. 
Бунда тингловчи таълим олишда ўзлаштириш жараѐнини 
мустақил бошқаради, ўзлаштирилган билимларни назорат қилиш 
эса ўз навбатида сунъий интеллектга эга бўлган таълим олиш 
манбаси орқали амалга оширилади. 
ЭАТРнинг қайси таълим соҳасига йўналтирилганлигидан 
қатъий назар, бошланғич маълумотлар ва оралиқ натижаларни 
визуаллаштиришга қаратилган бўлиб, бу йўналиш жорий ҳамда 
якуний натижаларни кўриш имкониятини бериш билан бирга уни 
таҳлил этиш учун қулай шароитни яратади. 
ЭАТРни яратиш ҳамда таълим бериш (олиш) мақсадларида 
улардан фойдаланиш бир қатор афзалликларга эга. Улар 
қуйидагилардир: субъектлар ўртасидаги таълимий муносабатлар 
аввалгидек “педагог-тингловчи” (ѐки “тингловчи-педагог”) 
ўртасида бевосита эмас, балки “педагог-компьютер-тингловчи” 
(ѐки аксинча “тингловчи-компьютер-педагог”) тамойилига кўра 
ахборот технологиялари воситасида билвосита ташкил этилади; 
фанлар бўйича ўқув материалларини ўзлаштириш учун доимий 
равишда педагог ва тингловчи ўртасидаги мулоқотнинг ташкил 
этилишига эҳтиѐж қолмайди; тингловчилар ўзлари учун қулай 
шароит ва вақтда ўқув материаллари билан танишиш, зарур 
билимларни ўзлаштиришлари мумкин; ЭАТР мазмунан доимий 
равишда муайян изчилликда ижтимоий ва таълимий ўзгаришларни 
инобатга олган ҳолда педагоглар томонидан илғор ғоялар, 
қарашлар, илғор иш тажрибалари ҳамда илм-фаннинг сўнгги 
янгиликлари билан бойитиб борилади; техника назорат-синов 
ишларини ON-linе шаклида ташкил этилади; ахборот 
технологиялари воситасида педагоглар учун зарур вазиятларда 
тингловчиларга маслаҳат бериш, тингловчилар учун эса мустақил 
равишда ўз БКМни синовдан ўтказиш имконияти юзага келади. 
Web технологиясига асосланган ЭАТРни тайѐрлашда асосий 
ҳужжат мутахассислик бўйича ишчи ўқув режаси ҳамда ишчи ўқув 
дастури саналади. Шу билан бирга бошқа турдаги ўқув 
адабиѐтларни тайѐрлашда бўлгани каби Web технологиясига 
асосланган ЭАТРни яратиш ҳам муайян тамойилларга асосланади. 
Web технологиясига асосланган ЭАТРни тайѐрлашда устувор 
саналадиган тамойиллар қуйидагилардир (20-расм): 
67

---

20-расм. ЭАТРни тайѐрлашнинг устувор тамойиллари
 
Айни ўринда ЭАТРни тайѐрлашда устувор саналадиган 
тамойилларнинг моҳияти хусусида сўз юритилади.