Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ш. Ш. Шодмонов, У. В.ҒАфуров иқтисодиёт назарияси


-чизма Олигополистик бозордаги нархнинг шаклланишида талаб эгри чизиғининг «синиши»



Download 2,79 Mb.
bet137/387
Sana23.02.2022
Hajmi2,79 Mb.
#164220
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   387
Bog'liq
Иқтисодиёт назарияси

9.6-чизма
Олигополистик бозордаги нархнинг шаклланишида талаб эгри чизиғининг «синиши»
Р

D1 S


D3
P2

Р0 E


Р1


S D1
D2
0 Q3 Q2 Q0 Q1 Q
Чизмадан кўринадики, дастлаб олигополист фирманинг маҳсулотига талаб эгри чизиғи D1D1 кўринишида бўлиб, Р0 нарх даражасида Q0 сотиш ҳажмини таъминлар эди. Олигополист-фирма ўз товари нархини Р1 даражага пасайтириши талабни ўстириб, маҳсулот ҳажмини Q1 га қадар ошириши кўзда тутилар эди. Бироқ, бошқа олигополистларнинг «эргашиш» хатти-ҳаракатини тутиши, яъни уларнинг ҳам ўз товарлари нархини пасайтириши натижасида талаб эгри чизиғининг «синиши» рўй бериб, у энди D1ЕD2 кўринишини олади. Оқибатда сотиш ҳажми олдинги Q0 даражасида қолгани ҳолда товарнинг нархи пасайиб, олигополистлар ўз фойдаларининг маълум бир қисмини йўқотадилар.
Олигополист-фирма ўз товари нархини Р0 дан Р2 га оширган тақдирда қолган олигополистлар «инкор этиш» ҳатти-ҳаракатини қўллашлари натижасида талаб эгри чизиғи яна «синади». Олдинги D1D1 кўринишдаги талаб эгри чизиғи энди D3ЕD1 кўринишини олади. Агар бошқа олигополистлар ҳам ўз товарлари нархини оширганларида, мазкур олигополист-фирманинг товарига бўлган талаб ҳажми Q2 га қадар қисқариши лозим бўлса, бундай хатти-ҳаракатнинг амалга оширилмаслиги натижасида бу қисқариш Q3 га қадар давом этади, яъни бозордаги сотиш ҳажмини йўқотиш даражаси ошиб кетади.
Юқоридаги фикр-мулоҳазалардан кўринадики, олигополия шароитида ишлаб чиқарувчилар нархни кўпроқ ўзаро келишиш орқали белгилашга ҳаракат қиладилар.
Ўз маҳсулотларига бозор нархини ўрнатишда олигополистлар томонидан «нарх бўйича етакчилик» хатти-ҳаракати кенг қўлланилади. Бу хатти-ҳаракат нарх воситасида рақобатлашувни инкор этиб, мазкур тармоққа кирувчи барча олигополист-фирмаларнинг нархни шакллантириш ва уни ўзгартиришда етакчи олигополист-фирмага эргашишларини тақозо этади. Одатда тармоқдаги энг йирик фирма етакчи сифатида майдонга тушади. Нарх бўйича етакчи фирма бошқаларга қараганда иқтисодий жиҳатдан анча устун бўлсада, у ўзининг хатти-ҳаракатини фақат нарх жиҳатдан тазйиқ ўтказиш асосида амалга ошира олмайди. Нархни шакллантиришда етакчи-фирма бошқа эргашувчи-фирмаларнинг ҳам манфаатларини эътиборга олмоғи лозим. Бу манфаатлар уларнинг харажатларини қоплаш, меъёрдаги фойдани таъминлаш, маҳсулотларини сотишга шароит яратиш каби ҳолатлар орқали намоён бўлади. Агар талаб ёки ишлаб чиқариш харажатларининг ўзгариши натижасида бозор нархи олигополистик келишув доирасидаги фирмаларнинг манфаатларига мувофиқ келмай қолса, етакчи фирма дарҳол нархларни ўзгартириши лозим бўлади.



Download 2,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   387




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish