Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “бухгалтерия хисоби ва аудит” кафедраси

5-МАВЗУ: АУДИТДА МУҲИМЛИК ТУШУНЧАСИ ВА АУДИТОРЛИК РИСКИ.


РЕЖА:
1. Муҳимлик тушунчаси ва унинг аудитдаги аҳамияти.
2.Муҳимлик даражаси, уни аниқлашда қўлланиладиган асосий кўрсаткичлар тизимини шакллантириш тартиби.
3. Муҳимлик даражасини аудитда қўллаш тартиби.
4.Аудиторлик риски тушунчаси, аудиторлик рискларининг мақбул тўплами ва унга таъсир кўрсатадиган шарт-шароитлар.
5.Аудиторлик рисклар мақбул тўпламининг элементлари ва уларни баҳолаш.
6.Муҳимлик даражаси ва аудиторлик риски тушунчаларининг ўзаро боғлиқлиги.


1.Муҳимлик тушунчаси ва унинг аудитдаги аҳамияти.

Ўзбекистон Республикасининг «Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги қонунида (янги таҳрирдаги) аудиторлик фаолияти «...тадбиркорлик фаолияти...» эканлиги таъкидланган (2-модда). Демак, бу фаолият аудиторлик ташкилоти ва мижоз-корхона ўртасида тузиладиган шартнома асосида амалга оширилади. Аудиторлик ташкилоти ўз шартнома мажбуриятларини бажаришда, амалда текширув объектларини тўлиқ (100%) қамраб олаолмайди. Натижада, молиявий ҳисобот кўрсаткич-ларининг мутлақо (шак-шубҳасиз) ҳаққоний эканлигини кафолатлай олмагани ҳолда, маълум даражадаги таваккалчилик билан уларни тасдиқлайди. Шу боисдан, аудитор ишида доимо маълум даражада таваккалчилик хавф-хатари мавжуд бўла-ди. Кўриниб турибдики, аудитор хулосасида баён этилган фикр ҳар доим ҳам мутлақо тўғри бўлиши мумкин эмас. Аммо, деярли ҳамма вақт ахборотдан фойдаланувчилар учун фойдали бўлиши лозим. Бундай фойдалиликнинг таъминланиши маълум даражадаги муҳимлик ва риск билан боғлиқ ва уларни тўғри баҳолашни талаб этади.

Муҳимлик тушунчаси аудитга оид манбаалар (илмий асарлар, ўқув адабиётлари, стандартлар ва б.)да умумий негизга асосланган ҳолда турлича таърифланган. Масалан, профессор М. М. Тўлахўжаева таърифига кўра, «Ҳисоботдаги фойда-ланувчиларни қарорлар қабул қилишда чалғитиши мумкин бўлган, оқибатда бефойда молиявий сарф-харажатлар, нобудгарчиликка ва зарарларга олиб келадиган хато ва тушириб қолдиришлар жиддий, муҳим (моддий) ҳисобланади». Умумий аудиторлик амалиётида муҳимлик чегараларини қуйидагича белгилаш қабул қилинган: