Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

INVESTISIYA FAOLIYATI 
OBYEKTLARINI TURKUMLASH
 
 
Moliyaviy investisiyalar 
obyektlari 
Real investisiyalar  
obyektlari 
Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida 
yangidan yaratiladigan va 
modernizasiyalashtiriladigan asosiy fondlar 
va
 
aylanma vositalari 
Turli shakldagi mulkchilikka ega 
bo’lish huquqlari 
Bank depozitlari  va boshqa 
mulkchilik obyektlari 
Davlat va boshqa aksioner 
banklariga qo’yiladigan 
maqsadli jamg’armalar 
Davlat va boshqa mulk egalari 
tomonidan chiqariladigan 
aksiyalar, obligasiyalar va 
qimmatli
 
qog’ozlar
 
G’oyalar, intellektual boyliklar,  
mualliflik huquqlari (nou-xau), tajriba 
o’rganish va almashish 
Fan-texnika mahsulotlari, kashfiyot, 
ixtirolar, izlanishlar, ta’minot, kadr-larni 
tayyorlash va
 
qayta tayyorlash 
Yer, tabiiy resurslar va boshqa 
mulkchilik obyektlariga ega
 
bo’lish 
va 
foydalanish huquqlari 

---

31 
 
intiladi.  Mamlakatimizda  korxonalar  investitson  faoliyat  samaradorligini  oshirish  va 
ularning samarali faoliyat olib borishlariga alohida e’tibor qaratilgan. Lekin shunday 
bo‘lsada  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Sh.Mirziyoyev  ta’biri  bilan  aytganda, 
“..iqtisodiyot  o‘sishining  yuqori  sur’atlari  va  investitsiya  resurslariga  o‘sib 
borayotgan  talabni  qanoatlantirish  bir-biriga  muvofiq  emas.  Mamlakatimiz 
hududlariga xorijiy investitsiyalarni jalb etish o‘ta qoniqarsiz ahvolda qolmoqda”
14
. 
Shunday  ekan,  iqtisodiyotda  faoliyat  ko‘rsatayotgan  investitsiyalarni 
modernizatsiyalash  jarayoniga  qay  yo‘sinda  ta’sir  etayotganligini  aniq  tahlilini  olib 
borish dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Investitsion faoliyatni amlaga oshirish uchun 
qilingan  sarf  harajatlardan  ijobiy  natijaga  ega  bo‘lish  tashqi  omillarning 
samaradorligini kuchaytirish salbiy holatlarni yumshatish uchun ko‘pgina investitsion 
faoliyatini to‘laqonli va samarali boshqaruv tizimini yaratishni taqozo etadi. Alohida 
ta’kidlab  o‘tish  kerakki,  zamonaviy  iqtisodiyotning  shiddatli  harakati  uchun 
korxonaga  samarali  boshqaruvini  yaratishni  zarur  qilib  qo‘yadi  va  busiz  korxona 
investitsion faoliyatini amalga oshira olmaydi. 
Investitsion  faoliyatni  amalga  oshirishning  dastlabki  bosqichi  ancha 
murakkabdir.  Chunki,  aynan  mazkur  bosqichda  yuqori  ehtimollik  darajasi  ko‘proq 
tanlangan  ijodiy  va  katta  hajmdagi  tahliliy  yondashuvga  borib  taqaladi.  Aynan 
shunday  tahlillar  natijasiga  tayanib,  korxona  investitsion  faoliyati  rejalashtiriladi  va 
amalga  oshiriladi.  Shuning  uchun  birinchi  bosqich  keyingi  bosqichlarning 
tashkillashtirilishiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Bozor  kon’yukturasini  prognozlashtirishdan 
asosiy maqsad korxona investitsion faoliyatiga ta’sir etishi ko‘zda tutilayotgan tashqi 
omillarni aniqlab olishdan iboratdir.  
AQSH  tajriabsidan  ma’lumki,  bunday  jarayonni  PEST  omillar  tahlili  deb 
nomlanadi  va  u  o‘zida  to‘rtta  omilni  ya’ni  siyosiy,  iqtisodiy,  ijtimoiy  va  texnik 
omillarni  o‘z  ichiga  oladi
15
.  Hozirgi  kunda  har  qanday  holatda  ham  strategik 
rejalashtirish  barcha  korxonaning  taraqqiyotini  belgilovchi  asosiy  boshqaruv 
tamoyillaridan  hisoblanadi.  Strategik  rejalashtirish  korxonaning  rivojlanishi  va 
investitsion  faoliyat  bilan  samarali  foydalanishidan  belgilovchi  hamda  investitsion 
faoliyat  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  barcha  korxonaning  ichki  va  tashqi  imkoniyatlarni 
aniqlab beruvchi faoliyatdir. Bularning 3 ta asosiy yo‘nalishlarni ko‘rsatish mumkin: 
1. Investitsion siyosat; 
2. Maqsadli investitsion rejalashtirish; 
3. Investitsion strategiya. 
Biz  ko‘pgina  iqtisodchi  amaliyotchilarni  ilmiy  tadqiqotlarda  kompaniya 
investitsion  faoliyani  rejalashtirish  jarayonida  investitsion  siyosatning  muhim  o‘rni 
va  roli  to‘g‘risidagi  qarashlarga  aniqlik  kiritishga  harakat  qildik,  lekin  tadqiqotlar 
orasida  biz  aniq  bir  fikr  va  to‘xtamga  ega  bo‘lgan  yondashuvni  topa  olmadik. 
Investitsiya faoliyatida investitsiya sub’ekti, investitsiya ob’ekti, investor, investitsiya 
resurslari kabi tushunchalar mavjud.