Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
3 – savol bayoni.
 So‘nggi yillarda rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida yirik 
universitet  yoki  ilmiy  markaz  atrofida  jamlangan  zamonaviy  yuqori  texnologiyali 
firmalarning birlashuvining yangi shakli tobora keng tarqalmoqda. Ilmiy muassasalar 
va  sanoatning  bunday  simbiozi 
ilmiy  parklar
  deb  nomlandi.  Ularning  asosiy 
maqsadi  sanoat  uchun  ilmiy  yangi  texnologiyalar  uzatishni  rag‘batlantirish 
hisoblanadi. 
Ilmiy parklar birinchi marta AQShda 50-yillarda paydo bo‘lgan. San-Fransisko 
hududida  “Silikon  vodiysi”  deb  nomlanuvchi  ilmiy  park  yaratildi.  Taxminan  bir 
vaqtning  o‘zida,  Boston  hududida  ilmiy  park  tashkil  etildi  va  hozirgi  kunda  bu 
“Shosse  128”  deb  nomlanadi.  Ushbu  ilmiy  parklar  nafaqat  zamonaviy 
texnologiyalarni (ayniqsa, elektron hisoblash va aerokosmik) rivojlanishida katta rol 
o‘ynadi,  balki  AQShda  va  boshqa  mamlakatlarda  ilmiy  parklar  tarmog‘ini 
rivojlantirishda  namuna  bo‘lib  xizmat  qildi.  Ayni  paytda  dunyoda  yuzlab  ilmiy 
parklar  mavjud  va  yangilarini  yaratishni  rejalashtirmoqda.  Agar  1980  yilda 
Germaniya,  Fransiya,  Belgiya,  Gollandiya  va  Buyuk  Britaniyada  atigi  10  ta  ilmiy 
parklar  mavjud  bo‘lsa,  1985  yil  oxiriga  kelib  60  ta  mavjud  va  50  dan  ortiq 
yaratilayotgan va rejalashtirilayotgan parklar mavjud edi. Ilmiy parklarning faoliyati 
ilmiy  va  texnologik  yangiliklarni  yanada  faol  yaratish  va  amalga  oshirishga,  tijorat 
maqsadlarida  keng  foydalanishga,  ilmiy-texnik  taraqqiyotni  jadallashtirishga  va 
milliy iqtisodiyot samaradorligini oshirishga yordam beradi. 
Ilmiy park
 (tor ma’noda) – bu har xil o‘lchamdagi va rivojlanish bosqichlarida 
ilm talab qiladigan firmalar joylashishi uchun mos bo‘lgan juda katta maydon. Ushbu 
hudud,  hech  bo‘lmaganda,  mahalliy  ilmiy  markaz  (universitet)ning  ilmiy-texnik 

---

252 
 
ishlanmalariga asoslangan kamida kichik hajmdagi ishlab chiqarishlarni joylashtirish 
imkoniyatini yaratishi kerak. Odatda ilmiy parklar jozibali tabiiy va iqlim sharoitiga 
ega bo‘lgan go‘zal hududda tashkil etiladi. 
Ilmiy park ikki shaklda shakllantirilishi mumkin: tashqi tomondan kapital jalb 
qilish yoki mahalliy resurslardan maksimal darajada foydalanish orqali. 
Ilmiy parklar fenomenini batafsil ko‘rib chiqishga kirishishdan oldin kichik bir 
terminologik  izoh  berish  o‘rinli  bo‘ladi.  Turli  mamlakatlarda  ilmiy  parklarni 
shakllantirish  jarayoni  o‘ziga  xos  xususiyatlarga  ega.  Shu  sababli,  "ilmiy  park" 
tushunchasi bilan bir qatorda "texnopark", "tadqiqot parki", "innovatsiya markazi" va 
"texnopolis"  atamalari  tez-tez  uchraydi.  Garchi  ularning  barchasi,  masalan, 
universitet,  yangi  texnologiyalarni  sanoatga  o‘tkazish  uchun  zarur  shart-sharoitlarni 
ta’minlaydigan  maxsus  infratuzilmaga  ega  bo‘lgan  ma’lum  bir  zona  yaratilishini 
nazarda  tutsa  ham,  ushbu  shartlarning  har  biri  o‘ziga  xos  yukga  ega.  "Ilmiy  park" 
atamasi  keng  ma’noda  ham,  tor  ma’noda  ham  qo‘llaniladi.  Birinchi  holda,  bu 
umuman  ko‘rib  chiqilayotgan  hodisaga  tegishli.  Ikkinchi  holda,  biz  universitetning 
yoki  boshqa  biron  bir  ilmiy-tadqiqot  markazining  ilmiy-texnik  ishlanmalariga 
asoslangan yuqori texnologiyali kompaniyalar joylashgan maxsus ajratilgan nisbatan 
katta maydonlar haqida gapiramiz. 
Ilmiy  parklardan  farqli  o‘laroq,