Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

3 – savol bayoni.
 
Investitsiya siyosati, xuddi moliyaviy siyosat singari, davlat 
iqtisodiy siyosatining ajralmas qismidir. Investitsiya siyosati mamlakat iqtisodiyotiga 

---

43 
 
ham,  uning  xo'jalik  yurituvchi  sub'ektlarining  tadbirkorlik  faoliyatiga  ham  ta'sir 
ko'rsatishning muhim vositasidir. Zamonaviy investitsiya siyosatining xususiyatlari - 
tadbirkorlik  tuzilmalarini  byudjet  mablag'lari  hisobidan  moliyalashtirish  ulushining 
pasayishi  va  korxonalarning  o'zlarini  investitsiya  resurslarini,  shu  jumladan  moliya 
bozori vositalari va institutlari orqali topish uchun faollashtirish. 
Investitsiya  faoliyatini  davlat  tomonidan  tartibga  solish  O‘zbekiston 
Respublikasini  va  uning  hududlarini  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishning  davlat 
vazifalari  bajarilishini  ta’minlaydigan  investitsiya  siyosatini  amalga  oshirish, 
investitsiyalar  samaradorligini  oshirish,  O‘zbekiston  Respublikasi  hududidagi  turli 
investitsiya  ob’ektlariga  qo‘yilmalar  uchun  xavfsiz  shart-sharoitlarni  ta’minlash 
maqsadida  davlat  boshqaruvi  organlari  va  mahalliy  davlat  hokimiyati  organlari 
tomonidan  amalga  oshiriladi. 
Qisqa  vaqt  ichida  (ya’ni  2030  yilga  qadar) 
iqtisodiyotimizni  rivojlangan  50  ta  davlatlar  darajasiga  olib  chiqish,  uning 
raqobatdoshligini  ta’minlash  va  barqaror  iqtisodiy  o‘sishga  erishish  masalasi 
hozirdan  boshlab  dolzarb  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Buning  uchun  esa  oqilona 
investitsiya  siyosatini  yuritish  va  kapital  quyilmalardan  samarali  foydalanish  orqali 
iqtisodiyotni  modernizatsiya  qilish,  tarkibiy  jihatdan  o‘zgartirish  va  raqobatbardosh 
tovarlar  ishlab  chiqarishni  yo‘lga  qo‘yish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Shu  bois, 
iqtisodiyotimizga  investitsiyalarni  jalb  etish  jarayonlarini  kengaytirish,  baholash  va 
ularni  mamlakatimiz  mintaqalariga  faol  jalb  qilish  bo‘yicha  takliflar  ishlab  chiqish 
dolzarb ahamiyatga ega bo‘lmoqda.  
Investitsiyalarni  mamlakat  miqyosida  oqilona  joylashtirish  borasida  ko‘p 
tadqiqotlar  amalga  oshirilgan  bo‘lsada,  ularda  keltirilishicha  mintaqaning  iqtisodiy-
ijtimoiy  rivojlanishida,  uning  kosmpleks  va  mutanosib  taraqqiyotini  ta’minlashda 
investitsiyalarni  jalb  qilish  masalasi  eng  dolzarb  ahamiyatga  ega  bo‘ladi
19
.  Iqtisodiy 
rivojlanish  ustuvor  yo‘nalishlarini  aniqlash  va  ularga  investitsiyalarni  jalb  qilish 
maqsadlarini  shakllantirishda  mintaqalar  iqtisodiyotini  umumiy  rivojlantirish  va 
tarkibiy nomutanosibliklarni bartaraf etish vazifalaridan kelib chiqishi kerak
20
. 
Iqtisodiyotga  investitsiyalarning  kiritilishi  aholining  turmush  farovonligini 
oshirish, ishsizlikni kamaytirish va mehnat faolligini oshirish imkoniyatini yaratadi
21
. 
So‘nggi  15  yil  davomida  mamlakatimizda  iqtisodiyotning  ustuvor  tarmoqlarini 
modernizatsiya  qilish  dasturlari  doirasida  yoqilg‘i-energetika,  to‘qimachilik 
majmuasi,  kimyo  sanoati,  mashinasozlik  va  qurilish  materiallari  ishlab  chiqarishni 
rivojlantirishga yirik hajmdagi investitsiyalar jalb qilindi.  
Aksariyat  mintaqalarda  investitsiyalarning  yuqori  o‘sish  sur’atlari  hududlardagi 
ishlab  chiqarishga  o‘z  ijobiy  ta’sirini  ko‘rsatdi  va  iqtisodiy  o‘sishni  ta’minlashga 
yordam berdi. Bozor munosabatlari sharoitida iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb etish 
va  undan  foydalanish  eng  muhim  ijtimoiy-iqtisodiy  ahamiyat  kasb  etadi. 
Investitsiyalar  iqtisodiyotning  kengaytirilgan  takror  ishlab  chiqarish  sur’atlari  va 
ko‘lamiga  ta’sir  etadi,  ilmiy-texnika  taraqqiyotini  va  aholining  ko‘p  qismining 
bandligini  ta’minlaydi.  Bunga  sabab  iqtisodiyotimizdagi  institutsional  o‘zgarishlar, 
 
19
 Blank I.A. Osnovi investitsionnogo menedjmenta: V 2-x tomax. Kiyev: Elga-N, Nika-Sentr. 2004. Bodi Z., Keyn A., 
Markus A. Prinsipi investitsiy. M.: ID «Vilyams». 2002  
20
  Myakshin  V.N.  Prioriteti  restrukturizatsii  investitsionnix  protsessov  v  razvitii  realnogo  sektora  ekonomiki  Severo-
Arkticheskogo regiona//Ekonomika i upravleniye. 2012. №7.S. 133-141.  
21
  Shramko  O.G.  Faktorniy  analiz  investitsionnoy  privlekatelnosti  regionov  //  Regionalnaya  ekonomika.  2014. 
№4(331). S.41-50. 
 

---

44 
 
ishlab  chiqarish  kuchlarining  ratsional  joylashtirishi  va  rivojlanishi  ko‘pincha 
investitsion faollikka bog‘liq bo‘ladi. 
 
Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  va  islohotlarni  chuqurlashtirish,  yangi  ishlab 
chiqarish  quvvatlari  va  asosiy  fondlarini  yaratish  va  amalda  faoliyat  yurituvchilarni 
qo‘llab-quvvatlash  ham  investitsiya  asosida  amalga  oshiriladi.  Shu  boisdan  ham 
O‘zbekiston  Respublikasi  mustaqillikka  erishgan  dastlabki  yillardan  boshlab, 
investitsiya  siyosatida  chet  ellik  sarmoyadorlarning  investitsion  mablag‘larini  jalb 
qilishga  katta  e’tibor  berilmoqda.  O‘zbekistonda  investitsiya  siyosati  quyidagi 
tamoyillarga asoslanadi: 
•
 
respublika  iqtisodiyotiga  bevosita  kapital  mablag‘ni  keng  jalb  etishni 
ta’minlaydigan  huquqiy,  ijtimoiy-iqtisodiy  va  boshqa  shart-  sharoitlarni  tobora 
takomillashtirish; 
•
 
mablag‘larni  respublika  mustaqilligini  ta’minlaydigan  va  raqobatbardosh 
mahsulot  ishlab  chiqarish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  eng  muhim  ustuvor  yo‘nalishlarda 
jamlash; 
•
 
tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  yanada  erkinlashtirish  sohasida  aniq  maqsadni 
ko‘zlab siyosat yuritish; 
Mamlakatimizni 
modernizatsiyalash, 
islohotlarni 
chuqurlashtirish 
va 
iqtisodiyotni  erkinlashtirish,  tarmoqlar  turkibi  va  tuzilishini  tubdan  o‘zgartirish 
jarayonida  O‘zbekiston  Respublikasi  quyidagi  dolzarb  vazifalar  hal  qilish  belgilab 
qo‘yilgan: 
1.
 
Iqtisodiyot  tarmoqlarini  ilg‘or  texnika  va  texnologiyalar  qurollantirish. 
Chunki,  milliy  iqtisodiyotimizning  ko‘p  tarmoqlarida  eskirgan  uskunalar  va 
texnologiyalardan foydalanishi oqibatida mehnat unumdorligi jiddiy pasayib ketgan; 
2.
 
Korxonalarda  boshqaruvning  zamonaviy  ilg‘or  usullarini  joriy  etish, 
boshqaruv kadrlari, mahalliy ishchi va xodimlar bilimi, mahoratlarini o‘stirish; 
3.
 
Ichki  bozorga  tovar  (xizmatlar)  ishlab  chiqaruvchi  xo‘jalik  sub’ektlari 
uchun jahon bozoriga kirishga qulay imkoniyatlar yaratish; 
4.
 
Xorijlik  investorlarning  qiziqishlari  va  manfaatlarini  oshirishni  ta’minlash 
maqsadida  xususiylashtirish  jarayonlarini  jadallashtirish.  Chet  el  investorlarining 
ishtiroki  yangi  xususiylashtirilgan  korxonalarga  o‘z  imkoniyatlarini  to‘liq  ro‘yobga 
chiqarishlari  ehtimolini  ko‘paytirish  yo‘li  bilan  ushbu  jarayon  samaradorligini 
oshirish imkoniyatini yaratishi mumkin. 
Ushbu  vazifalardan  kelib  chiqib,  mamlakatimizda  chet  el  investitsiyalarini 
milliy korxonalarga jalb etishning quyidagi ustuvor yo‘nalishlari belgilangan: 
•
 
tibbiy xom-ashyo resurslarini, shu jumladan, neft va gazni qazib chiqarish, 
qayta ishlash bo‘yicha ekologik toza ishlab chiqarishni tashkil etish; 
•
 
ilm  talab  va  jahon  bozorlarida  raqobatbardosh  mahsulotlar  ishlab 
chiqarishni  tashkil  etish,  shu  jumladan  zamonaviy  axborot  va  telekommunikatsion 
tizimlarini rivojlantirish; 
•
 
transport va telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish; 
•
 
qishloq  xo‘jaligi  mahsulotlarini  ixcham,  arzon  texnika  va  texnologiyalar 
asosida qayta ishlash sohalarini rivojlantirish; 
•
 
resurs va energiyani tejamkor asbob-uskunalar ishlab chiqarish; 
•
 
dori-darmonlar tibbiyot texnikasi va asboblari ishlab chiqarish; 
•
 
turizm industriyasini rivojlantirish. 

---

45 
 
Xorijiy 
investorlarni 
manfaatli 
jalb 
etishda 
ularning 
sarmoyalarini 
himoyalangan  kafolatlari  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Aks  holda  ular  investitsiyani 
milliy  iqtisodiyotimizga  kiritishda  iqtisodiy  jihatdan  hadiksiraydilar.  Shu  bois,  chet 
ellik  investorlarning  o‘z  investitsiyalarini  ixtiyoriy  ravishda  sug‘urta  qilish 
huquqlarining kafolatganligi ularning mulklarini ekspropriatsiya qilishdan va boshqa 
xatarlardan  muhofaza  qilinishini  ta’minlaydi.  Xorijiy  investorlar  o‘z  faoliyatlari 
natijasida olgan foydalarini hech bir cheklovlarsiz chet elga o‘tkazishlari ham, ularni 
respublika  hududida  qayta  investitsiyalashlari,  yohud,  ulardan  o‘z  istaklariga  ko‘ra 
boshqa  maqsadlarda  foydalanishlari  ham  kafolatlanadi.  Ana  shunday  qulay  muhit 
tufayli ularning faoliyatlari rivojlanib bormoqda. 
O‘zbekistonning  dunyodagi  mavqeining  mustahkamlanib  borishi,  chet  el 
investitsiyalarini  jalb  etish  uchun  yaxshi  sharoitlarning  yaratilishi  natijasida  chet  el 
investitsiyalari  ishtirokidagi  qo‘shma  korxonalar  soni  ko‘payib  bormoqda.  Ammo, 
O‘zbekistonda  chet  el  investitsiyalarini  mamlakat  iqtisodiyotiga  jalb  qilishning  bir 
qancha muammolari mavjud. Xususan, xorijiy investitsiyalarni joylashishida hududiy 
nomutanosilik  mavjud.  Natijada  chet  el  investorlarini  hududlar  miqyosida  jalb  etish 
muvozanatga  solinmaganligi  saqlanib  turibdi.  Masalan,  faoliyat  ko‘rsatayotgan 
qo‘shma  korxonalarning  73,5  foizi  Toshkentda  joylashgan.  Yuqorida  qayd  etilgan 
ishlarni  amalga  oshirish  orqali  mamlakatimizda  chet  ellik  investorlar  uchun 
yaratilgan  qo‘shimcha  imtiyoz  va  rag‘batlantirishlar  amaliy  natijalar  beradi.  Ayni 
paytda  chet  el  investorlari  va  ular  bilan  hamkorlik  qilishdan  manfaatdor  bo‘lgan 
milliy  tadbirkorlarga  konsalting  xizmatini,  advokatlik  idoralarini  tashkil  etish, 
mahalliy tadbirkorlar uchun xalqaro biznes va tadbirkorlik to‘g‘risidagi ma’lumotlari 
doimiy va keng bazasini yaratish zarur hisoblanadi.