Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Менталингвистика (лот. мепс, мептис – онг, тафаккур+лингвистика). Тилшуносликнинг тил билан тафакурнинг алоқасини ва шунга боғлиқ масалаларни ўрганувчи бўлими.
Ментал лексикон – (ментал лехиcон; ментале Лехиcон) - Сўз ва унинг эквиваленти бўлган бирликлар ҳақида билимнинг лисоний имкониятларида акс эттирувчи тизим.Шунингдек, у фақат қайд этилган бирликлар билангина эмас, балки унинг орқасида турувчи экстралингвистик (энциклопедик) билимлар билан ҳам боғлиқ бўлиб, мураккаб вазифа бажаради.
Ментал репрезантация – –(ментал репресентатион; мcнталc Реприсcнтатионcн) - когнитив фанларнинг калит тушунчаси бўлиб, мавжуд шунингдек, мавжуд бўлган ёки ўйланган оламнинг инсон бошида намоён бўлиши жараёнини ифодалайди
Ментал тил – (Менталесе; ментале Спраче; лингуа ментатис) -Концептуал тизим бирликлари берилувчи метатил ёки табиий лисоний ифодалар маъносининг ментал намоён бўлишининг тавсифланиши.
Модуль –(модуле; Модул; модуле) - когнитивизмнинг мия бутун инфраструктурасини ташкил қилувчи оддий тизим ёки унинг қисмларини белгилашга мансуб асосий тушунчаларидан бири
Нутқ, нутқий фаолият –– (спееч аcтивитй)- табиийки, кўрсатилган феноменлар лингвистикада, нутқ психологиясида ўрганилди, когнитив фанлар ва генератив грамматиканинг унинг маълум лингвистик қисми сифатида пайдо бўлиши билан улар янги позиция билан- маълумотларни қайта ишлашнинг машҳур ва ўзига хос усули билан тадқиқ қилишга киришдилар.
Образли ассоциатив қатлам – у ёки бу тил соҳиблари ҳар бирининг предмет ҳиссий тасаввурларини ифодаловчи қатлам.
Пропозиция (диктал маъно) – синтактик бирликлар воситасида ифодаланган объектив мазмун, жумладаги асосий ҳукм. Пропозиция билиш жараёни билан боғлиқ баҳолаш характеридаги тушунча бўлиб, семантик жиҳатдан ифодаланаётган фикрнинг воқелик фактларига мос келиши ёки келмаслигини акс еттиради. Пропозиция – қатор гапларнинг парадигматик қайта ўзгаришлар билан алоқадор, фикрларнинг тасдиқ, буйруқ, сўроқ каби турли коммуникатив вазифалари билан ўзаро боғлиқ инвариант маъноларидир. У нутқий вазиятни ифодалаб, тилдаги лисоний ҳодисалар воситасида тавсифлаш, сўзловчи ёки ёзувчини фикр ифодалашда асосли далиллар билан қуроллантириш каби вазифаларни амалга оширади.
Протовербал мазмун – предметлар, ҳодисалар ва вазиятларни ўз-ўзича эмас, балки кўплаб алоқа ва муносабатлар билан боғлангандек акс эттирувчи яхлит когнитив ҳосила.
Психолингвистика – тилшуносликнинг нутқ фаолиятини нутқ акти мазмуни билан сўзловчининг мақсад-нияти орасидаги алоқадорлик нуқтаи назаридан ўрганувчи соҳаси. Психология билан лингвистиканинг синтези сифатида юзага келган бу cоҳа нутқни идрок этиш, тилни эгаллаш каби масалаларни ўрганади.
Релевант - тил бирликларини фарқловчи белги. У бир хил шаклдаги сўзларни фарқловчи урғу сифатида намоён бўлади.
Репрезентация – тил омилларининг энг ёрқин намоёни, аҳамияти, ишончлилиги, исботийлиги.
Референциал акт – объектив оламдаги нарса ва предмет, воқеа-ҳодисаларнинг нутқий номланиши ва уларнинг ўзаро мувофиқлиги.
Референция – (референcе; Референз; референcе) - нутққа киритилган фаол исмларга тааллуқли бўлиб, отли ифодалар (отлар гуруҳи) ёки уларнинг воқелик объектларига эквивалентлиги.
Семантик инновация – тараққиёт жараёнида тил бирликлари маъносида ўзгаришлар содир бўлиши, янги маъно касб этиши.
Сигнификатив қатлам – тушунча, образ,ларнинг инсон онгида акс этишини ифодаловчи бирликлар қатлами.
Скрипт –(сcрипт) - йўналишларда онг тузилиши типларидан бири, табиий тилни қайта ишлашда баъзи махсус вазифаларни бажарувчи фрейм кўриниши.