Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

Такрорлаш учун саволлар.
1. “Метрология асослари” фанини ўрганишнинг табиий зарурлиги.
2. “Метрология асослари” нинг фан сифатида шаклланиб бориш жараёни қандай кечган?
3. Қандай кўҳна ва қадимий ўлчаш бирликларини биласиз?
4. Фаннинг ривожланишида ўзига хос ҳисса қўшган олимлардан кимларни биласиз?


2-Маъруза. Ўлчаш ҳақида тушунча, ўлчов бирликлари ва физик катталиклар ва ундаги миқдорий катталиклари
Режа:
2.1. Катталиклар ва катталикнинг ўлчамлиги.
2.2. Катталикларнинг бирликлари. Халқаро бирликлар тизими.
2.3. Бирликларни ва ўлчамларни белгилаш ва ёзиш қоидалари.
2.4. Халқаро бирликлар тизимининг ҳосилавий бирликлари.
Таянч сўзлар: катталиклар, ўлчамлик, ўлчаш бирлиги, катталикнинг асосий бирлиги, ҳосилавий бирлиги, СИ бирликлар тизими.

2.1. Метрология бўйича асосий атамалар. Метрологияда бот-бот ишлатиладиган айрим тушунчалар қуйидагилардан иборат:

Ягона ўлчаш бирлиги деб, ўлчаш натижалари қонунлаштирилган бирликларда ифодаланган ва ўлчашдаги хатоликлари муайян эҳтимолликда бўлган ўлчаш ҳолатига айтилади.
Ўлчаш воситаси деганда, ўлчаш учун фойдаланиладиган ва меъёрлаштирилган метрологик хусусиятга эга бўлган техникавий восита тушунилади.
Бирлик эталони деб, физикавий ўлчам бирлигини бошқа ўлчаш воситаларига узатиш мақсадида уни қайта ҳосил қилиш ва сақлаш учун мўлжалланган ўлчаш воситасига айтилади.
Давлат эталони деганда, ваколат берилган миллий органнинг қарори билан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ўлчаш бирлигининг ўлчаш сифатида эътироф этилган эталони тушунилади.
Метрология хизмати - давлат идоралари ва юридик шахсларнинг метрология хизматлари ва ўлчаш тармоги томонидан ҳамда уларнинг ягона ўлчаш бирлигида бўлишини таъминлашга қаратилган фаолиятдир.
Давлат метрология назорати деганда метрология қоидаларига риоя этилишини текшириш мақсадида давлат метрология хизмати идоралари томонидан амалга ошириладиган фаолият тушунилади.