Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис

4-МАВЗУ: ТУРИЗМДА ГАТДАН ФОЙДАЛАНИШ


Режа:

1. Туризм соҳасидаги геоахборот технологиялари

2. Минтақавий бошқарув доирасида ГАТ дан фойдаланиш


1.Туризм соҳасидаги геоахборот технологиялари

Туризм - геоинформацион технологияларни қўллашнинг анъанавий соҳаларидан бири. Бироқ бизнинг мамлакатимизда ГАТ ҳали ҳам асосан сайёҳлик хариталарини, буклетларни ва хариталарни ва жадвалларни ўз ичига олган бошқа босма маҳсулотлар тайёрлаш учун ишлатилади.

Шу билан бирга, ноёб табиий салоҳиятга эга ёки тарихий ва маданий аҳамиятга эга бўлган ҳудудлар учун кенг кўламли профилнинг амалий геоинформацион тизимларини яратиш зарур, бу қуйидаги муаммоларни ҳал этишга ёрдам беради:
• ҳудуднинг табиий ва тарихий ва маданий ёдгорликларини ҳисобга олган ҳолда;
• туристик хизматларнинг корхоналари ҳисоботи;
• сайёҳлик маршрутларини ҳисобга олиш;
• сайёҳлар оқимини таҳлил қилиш;
• ҳудуднинг ривожланишини режалаштириш.
Бундай туризм ГАТ фойдаланувчилари доираси жуда кенг қўлланилади: маданият ва туризм бўйича минтақавий маъмурият идоралари, сайёҳлик ва рекреацион хизматларни ривожлантиришни режалаштириш, сайёҳлар учун қулай жойларни танлаш ва ёки сайёҳлик йўналишларини кўришни хоҳлайдиган оддий фуқароларга. Шундай қилиб, туристик ГАТдан фойдаланишнинг бир неча даражасини таъминлаши ва тарқатилган тизимлар сифатида қурилиши керак. Тўғри, бундай тизимларни яратиш ҳали ҳам ташкилий ва техник муаммоларни ҳал қилиш зарурати билан чекланган.
ГАТ картографияни ривожлантиришнинг янги усулини таклиф этади, бу анъанавий хариталарнинг асосий камчиликларини енгиш - статик ва чекланган имкониятларини ахборот ташувчиси сифатида тақдим этади. Сўнгги ўн йилликлар давомида ахборот тўплагани туфайли қоғоз хариталари ўқилмаяпти. ГАТ ахборотни кўришни бошқаришни таъминлайди. Экрандаги кўрсатгичларни биз кўрсатган объектлар ёки уларнинг тўпламларини кўрсатиш имконияти мавжуд. Аслида муракаб комплекс хариталардан ўзаро боғлиқ бўлган бир қатор хариталарга ўтиш бор. Бу ахборотни тузишни яхшилайди, шунинг учун уни қайта ишлаш ва таҳлил қилиш самарадорлигини оширади.
Шундай қилиб, бугунги кунда ГАТ технологиялари амалда инсон фаолияти барча соҳаларида қўлланилади.Айни пайтда классик икки ўлчовли геоинформацион тизимлар ҳам кенг тарқалган. Бироқ, 3Д моделлаш технологиялари ва компютер технологиялари имкониятларини ривожлантириш билан бирга, икки ўлчамли геоинформацион тизимларнинг (ГАТ) бир қатор камчиликлари тобора равшанлашиб бормоқда:
1) уч ўлчовли ландшафтда кўзда тутилган объектларни визуализация қилишнинг йўқлиги;
2) объектларнинг мантиқий таҳлилининг турли жиҳатлардан уларнинг аттрибутив хусусиятларини инобатга олмаслиги;
3) Объектларни топиб олиш ва объектларни кесиб ўтишда бир объектдан иккинчисига ўтиш, уларни бир-бирининг устига қўйиш ва ҳоказолар билан боғлиқ муаммолар;
4) ҳудудни режалаштириш учун бир неча муқобил вариантни, уларнинг тузатилишининг мураккаблигини қулай шаклда беришнинг энг қийин жараёни.
Ушбу ва бошқа кўпгина камчиликлар лойиҳаларни тайёрлаш ва қабул қилиш жараёнида вақт ва пулнинг ҳақиқий йўқотилишига олиб келади. Объектларнинг уч ўлчамли ҳудудга кўчирилиши янги имкониятларни очиб беради ва қуйидаги муаммоларни ҳал қилишга имкон беради:

1. 
   юзлаб километр миқёсдаги ҳудуднинг ландшафт, шаҳар атроф-муҳит ва инфратузилмани уч ўлчовли визуализацияни яратиш;
   

2. Лойиҳанинг кенг қамровли тақдимоти, шу жумладан, бир нечта лойиҳа вариантларини тайёрлаш ва 3Д-ларда фотореалистик визуализацияни тайёрлаш имконияти (бу лойиҳа тайёргарлик кўрмаган аудиторияга кўрсатилганда айниқса муҳим);
3. Ҳудудларни ривожлантиришни режалаштириш, реал вақт режимида ҳудудни ривожлантириш учун турли хил вариантларни ишлаб чиқиш;
4. Объектларнинг юқори баландликдаги характеристикаларини ва объектларнинг бир-бирлари билан ва атроф-муҳит билан ўзаро муносабатини баҳолашда ландшафт таҳлилини ўтказиш;
5. Таққослаш учун қулай бўлган шаклда таҳлил натижаларининг ҳажмида жойлардаги маълумотларни таҳлил қилиш;
6. Юқори сифатли тақдимот материаллари ва видеоларни яратиш.
Шундай қилиб, классик КБСнинг барча афзалликлари, жумладан, инсон фаолиятининг кенг кўламида қўлланилиши мумкин, аммо мураккаб ва янги вазифаларни ҳал қилишда 3Д ГАТ (3Д) жуда самарали. Шунинг учун бугунги кунда дизайн соҳасидаги жаҳон бозорининг асосий йўналишларидан бири икки ўлчовли дизайндан уч ўлчовли моделларга ўтиш, шунингдек, замонавий уч ўлчовли геоинформацион тизимларни жорий этиш ва уларнинг биринчи ўринга чиқишидир.