Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис

Қўшимча функциялар тўплами:

1) рақамли тасвирни қайта ишлаш (масофадан аниқланган маълумотларни);

2) экспертлар тизимининг воситалари;
3) фойдаланувчи талаблари учун мослашув воситалари;
4) ГАТ функционал имкониятларини кенгайтириш воситалари: ўрнатилган турли тиллари (макрослар);
5) ишлаб чиқувчи қўлланмалари;
ГАТ функциясининг бир қисми автоматлаштирилган хариталаш тизимлари ва рақамли тасвирларни қайта ишлаш тизимларининг вазифаларини такрорлайди, шунингдек геоахборот технологияларнинг кенг дастурий муҳитини шакллантиради.
Турли кўрсаткичлар орасидаги муносабатларни аниқлаб, жуда самарали технологияларни ишлаб чиқиб, катта пул маблагларини тежаш мумкин.
Муайян қидириш мезонларини белгилаб, талаб қилинган объектни осонгина топиш мумкин, хамда қўшимча вақт сарфламасдан унга кириш мумкин. Маълум миқдорда хоналарга эга, ошхона расмлари мавжуд, шу билан бирга иш жойи ва болалар мактабидан узоқда бўлмаган квартирани топиш жуда осон.
ГАТ корхоналарда содир бўладиган бизнес-жараёнларга ижобий таъсир кўрсатади. Катта маълумотлар базаси ҳар қандай соҳада фойдали бўлиши мумкин, чунки у аниқ режалаштириш имконини беради. Ёрдамчи хизматлар нафақат асбоб-ускуналарни кузатиш ва профилактика ишини режалаштиришни, балки аҳолининг тегишли кисмига хабар беришни хам уддалашади.
Бугунги кунда янги қурилиш ишлари олиб борилаётгани, йуллар лойиҳалаштирилаётгани сабабли шаҳар ва шаҳарларнинг хариталари тезда эскирмоқда. ГАТ ушбу ўзгаришларни кузатиб бориш ва уларни деярли бир зумда маълумотлар базасига киритиш имконини беради. Виртуал тармоққа киритилган карта, ҳар доим долзарб маълумотларга эга бўлиш имконини беради.
ГАТ технологияси фақат компютер маълумотлар базаси эмас. Бу ахборотни таҳлил қилиш, режалаштириш ва мунтазам янгилаш учун ажойиб имкониятдир. ГАТ-технологиялари ҳаётнинг барча жабҳаларида амалда қўлланилмоқда ва бу кўп муаммоларни самарали ҳал этишга ёрдам бермоқда.

3.Геоахборот тизимларнинг асосий афзалликлари


1)Фойдаланувчига масофавий маълумотларни кўрсатиш учун қулай. Масофавий маълумотларни хариталаш, айникса, уч ўлчовли ўлчамда яратиш, саволларга жавоб топиш ва тахлил қилиш жараёнини осонлаштиради.
2) Ташкилот ичидаги маълумотлар интеграцияси. Геоахборот тизимлар компаниянинг турли бўлинмаларида ёки ҳатто бутун минтақанинг ташкилотлари фаолиятининг турли соҳаларида тўпланган маълумотларни бирлаштиради. Йиғилган маълумотлар тўпламидан фойдаланиш ва уларнинг ягона ахборот тизимига интеграциялашуви, рақобатбардошлик мухитида бир катор афзалликларни яратади ва геоахборот тизимларнинг ишлаш самарадорлигини оширади;
3) Ишончли қарор қабул қилиш. Масофавий маълумотлар таҳлили билан боғлиқ ҳар қандай ҳодисаларни автоматлаштириш, қарорлар қабул қилиш жараёнини тезлаштиради ва самарадорлигини оширишга ёрдам беради;
4) Хариталарни яратиш учун қулай восита. Геоахборот тизимлар космик ва аеродромлар маълумотларини очиб бериш жараёнини оптималлаштиради ва яратилган ер режаларини, схемаларини, чизмаларини ишлатади. ГАТ вақт ресурсларини сезиларли даражада тежайди, хариталар билан ишлаш жараёнини автоматлаштиради ва ерларнинг уч ўлчамли моделларини яратади;
5) Геоахборот тизимларнинг компонентлари;
6) Қурилма воситалари;
7) ГАТ дастурий таъминоти географик (макон) ахборотни сақлаш, таҳлил қилиш ва тасаввур қилиш учун зарур бўлган функциялар ва воситаларни ўз ичига олади;
8) Маълумотлар керакли тематик қатламлар ёки космик суратлар ва ҳаво фотосуратлари шаклида тайёрланган хариталар кўринишида тақдим этилиши мумкин.
ГАТ амалга оширувчи операциялар
1) Маълумотларни киритиш. Геоахборот тизимларида рақамли хариталарни яратиш жараёни автоматлаштирилган бўлиб, бу технологик циклнинг шартларини сезиларли даражада қисқартиради;
2) Маълумотларни бошқариш. Геоахборот тизимлар масофавий ва атрибутив маълумотларни келгусида таҳлил қилиш ва қайта ишлаш учун сақлайди;
3) Маълумотларни сўраш ва таҳлил қилиш. Геоахборот тизимлар объектларнинг хоссалари, харитада жойлашган урни хақидаги куплаб ахборотни параметрларини солиштиришиш ёки таҳлил килиш учун суралган мураккаб жараённи автоматлаштиради.


4) Маълумотларни кўриш. Маълумотларнинг қулай тақдимоти бевосита таҳлилнинг сифати ва тезлигига таъсир қилади. Геоахборот тизимлардаги масофавий маълумотлар интерактив хариталар кўринишида берилади. Объектларнинг холати тўғрисидаги ҳисоботлар графикалар, диаграммалар, уч ўлчамли тасвирлар шаклида яратилиши мумкин.
Геоахборот тизим имкониятлари турли хил фаолиятларда қўлланилиши мумкин. ГАТдан фойдаланиш буйича айрим мисоллари:
Маъмурий-ҳудудий бошқарув:

• 
  биноларни режалаштириш ва лойиҳалаш;
  
• 
  муҳандислик коммуникациялари, ер, шаҳарсозлик, яшил плантациялар кадастрини юритиш;
  
• 
  антропоген ва экологик характердаги фавқулодда вазиятларни башоратлаш;
  
• 
  транспорт ва шаҳардаги ташиш йўналишларини бошқариш;
  
• 
  экологик кузатув тармоқларини қуриш;
  
• 
  шаҳарни муҳандислик-геологик раёнлаштириш.
  

Телекоммуникациялар:

• 
  пейджер ва уяли алоқа, анъанавий тармоқлар;
  
• 
  телекоммуникация тармоқларини стратегик режалаштириш;
  
• 
  антенналар, такрорлаш қурилмалари ва бошқаларнинг мақбул жойлашувини танлаш;
  
• 
  симли йўллар йўналишларини аниқлаш;
  
• 
  тармоқлар ҳолатини кузатиш;
  
• 
  операцион диспетчерлик назорати.
  

Муҳандислик коммуникациялари:

• 
  сув таъминоти ва канализация тармоқларига булган эҳтиёжни баҳолаш;
  
• 
  табиий офатларнинг муҳандислик коммуникациялари тизимларига таъсирини моделлаштириш; муҳандислик тармоқларни режалаштириш -муҳандислик тармоқларининг ҳолатини кузатиш ва фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш.
  

Транспорт:

• 
  Автомобил, темир йўл, сув, газ қувурлари, ҳаво транспорти;
  
• 
  Транспорт инфратузилмасини бошқариш ва уни ривожлантириш;
  
• 
  Мовил бошқарув ва логистика;
  
• 
  транспорт бошқаруви, маршрутни оптималлаштириш ва транспорт таҳлилини ўтказиш.
  

Нефт-газ комплекси:

• 
  Геология-разведка ва дала тадқиқотлари;
  
• 
  Нефт ва газ қувурларини технологик ишлаш усулларини мониторинг қилиш;
  
• 
  Магистрал қувурларни лойиҳалаш;
  
• 
  Фавқулодда вазиятларнинг оқибатларини моделлаштириш ва таҳлил қилиш.
  

Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари:

• 
  Тезкор жавоб бериш хизматлари, қуролли кучлар, полиция, ўт ўчириш хизматлари;
  
• 
  Қутқарув ишларини ва хавфсизлик чораларини режалаштириш;
  
• 
  Фавқулодда вазиятларни олдини олиш;
  
• 
  Ҳарбий операцияларни стратегик ва тактик режалаштириш;
  
• 
  Тезкор ёрдам хизматлари ва бошқа ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораларининг навигацияси.
  

Экология:

• 
  Табиий муҳит ҳолатини баҳолаш ва мониторинг қилиш;
  
• 
  Eкологик фалокатларни моделлаштириш ва уларнинг оқибатларини таҳлил қилиш;
  
• 
  Атроф-муҳитни сақлашни режалаштириш.
  

Ўрмончилик:

• 
  Ўрмон хўжалигини стратегик бошқариш;
  
• 
  Ўрмонларнинг тайёргарлигини бошкариш, ўрмонларни режалаштириш ва йўлларни лойиҳалаш;
  
• 
  Ўрмонлар кадастрини юритиш;
  

Қишлоқ хўжалиги:

• 
  Қишлоқ хўжалиги ерларини қайта ишлашни режалаштириш;
  
• 
  Ер эгалари ва экин майдонларини ҳисобга олиш;
  
• 
  Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ва минерал ўғитларни ташишни оптималлаштириш.