Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

КОММУНИКАЦИЯ ВА МУЛОҚОТ ТЕРМИНЛАРИНИНГ 
ПЕДАГОГИК ТАВСИФИ 
Рахмонов А. Б (ЎзДЖТУ PhD п.ф.д) 
Ўзбекистонда мустақиллик йилларида олиб борилаётган кенг кўламли 
ижтимоий-иқтисодий ва маданий-гуманитар йўналишдаги ислоҳотлар ўсиб 
келаётган ёш авлодни ҳар томонлама баркамол инсон сифатида 
шакллантириш имконини беради. Бу жараёнда эса ёшларимизга берилаётган 
билим ва кўникмалар, уларни интеллектуал салоҳияти, дунёқараши ва 
тафаккурини юксалтиришда муҳим аҳамият касб этади. 
Ispaniya ta’lim tizimi biznikidan biroz 
farq qiladi. Jumladan: 
Ularda 5 bosqichda amalga 
Oshiriladi.
Maktabgacha ta’lim 
Kichik maktab
Katta maktab 
Kollej 
Oliy ta’lim muassasasi 
O’zbekiston ta’lim tizimi uzluksiz ta’lim 
tzimidan iborat bo’lib 7 bosqichda amalga 
oshiriladi. Jumladan : 
Maktabgacha ta’lim
Boshlang’ich va umumiy o’rta ta’lim
Kasb-xunar kollej va akademik litsey
Oliy ta’lim 
Oliy ta’limdan keyingi ta’lim 
Malaka oshirish 
Maktabdan keyingi ta’lim 
Ispaniyada kollej 
ta’lim tizmi institut 
vazifasi o’taydi vа
ularda litseylar 
mavjud emas. 
Bundan mustasno 
holatda
O’zbekiston ta’lim 
tizmi mukammal
tarzda tashkil
etilgan.

---

146 
Ёшларимизни замонавий илмий ва илмий-техникавий ютуқларни 
ўзлаштириши асосида хорижий тилларни ўрганиши ҳамда улардан ижтимоий 
ҳаётимизда фойдалана олиши бугунги куннинг долзарб вазифасидир. Бу 
борада таълим тизимининг барча босқичларида нафақат давлат тилини, балки 
хорижий тилларни, жумладан, Рус тилини ўрганиш ҳамда бу борада билим ва 
кўникмаларни ошириб бориш бўйича аниқ вазифалар белгилаб қўйилган. 
Ўзбекистон 
Республикасининг 
Биринчи 
Президенти 
Ислом 
Каримовнинг: “Бизнинг олдимизда турган энг долзарб вазифалардан бири – 
инсонларни ўз фикрини баён қила олиш, эркин фикр билдиришга 
ўргатишдир. Яъни, фикрга қарши фақатгина фикр курашиши мумкин. Мана 
мени ташвишга солаётган нарса. Қайси бир мактаб ёки олий таълим 
муассасаси бундай тажрибага эга? Биз ёшларни эркин фикрлашга, баҳс-
музокара олиб боришга ўргатяпмизми?” [1; 305-б.]дея бугунги кунда 
жамиятни коммуникациясиз тасаввур бўлмайди деб таъкидлаган. 
“Коммуникация” сўзи – бошқа кўпгина чет тилидан ўзлаштирилган 
сўзлар каби, Рус тилида кенг фойдаланилишилотин тилидан олинган бўлиб 
communico 
“умумлаштираман, боғлайман, мулоқот қиламан” деган 
маъноларини беради [2; 20-б.]. Умумий мазмунда эса, бу сўз табиатидан 
қатьий назар бошқа бир объектларни боғловчи услубни англатади. 
Коммуникациянинг бундай кенг маъносига ҳақиқий борлиқ контекстида 
турли қарашлар бўлиши мумкин. Айнан шунинг учун ҳам, фан ва фалсафада 
“коммуникация”нинг турли талқинлари мавжуд[3; 5-б.]. 
Рус олими С.Л.Рубинштейн коммуникацияни инсонлар орасидаги 
алоқани ўрнатиш ва ривожлантиришнинг мураккаб ҳамда кўп босқичли 
жараёни сифатида ўрганади. Бу жараён ҳамкорликдаги фаолият ва ўз ичига 
маълумот алмашинувини қамраб олган, ҳамкорликнинг барча учун умумий 
бўлган стратегиясини ишлаб чиқиш, бошқа шахсни тушуниш ва англашга 
бўлган эҳтиёж асосида пайдо бўлган [4; 451-б].Коммуникацияни бундай 
англаш жамият ва шахслараро ижтимоий муносабатларнинг узлуксизлигини 
қамраб оладиган методологик қарашларга асосланилгани сабабли ҳам у 
коммуникациянинг ҳарактерини акс эттиради. 
Бугунги кунда, “коммуникация” атамаси қуйидагича талқин қилинади 
(1-расмга қаранг) [5; 85-б.]: 
Моддий ёки 
маънавий дунёнинг 
турли объектлари 
алоқа воситаси
Мулоқот, бир 
шахснинг иккинчи 
шахсга қаратилган 
маълумот узатиши 
(шахслараро 
коммуникация)
Омма (жамоа)га 
таҳсил қилиш 
мақсадида жамиятда 
маълумот алмашиш 
ёки тарқатиш 
(оммавий 
коммуникация)

---

147 
Мулоқот (коммуникация) – бу инсоннинг ўзаро муносабатлар ва 
ҳамкорлик шароитида яшаш услубидир. Мулоқот жараёнида одамлар ўзаро 
маълумот (фикр, ғоя ва туйғулар) алмашинади, бунинг натижасида эса 
инсонлар орасида аниқ бир ўзаро муносабатлар шакли йўлга қўйилади. 
Инсоннинг психикаси, унинг ривожланиши ва ақлий такомиллашиши, 
маданий ахлоқининг шаклланишида мулоқот улкан аҳамият касб этади. 
Ўрганишга бўлган кенг имкониятлар эвазига психологик ривожланган 
шахслар билан мулоқот орқали инсон ўзининг барча олий, сермаҳсул 
қобилият ва сифатларига эга бўлади. Баркамол шахслар билан фаол мулоқот 
орқали ўзи ҳам баркамолликка интилиб боради. 
Мулоқот – бошқа бир инсон ёки инсонларга бўлган у ёки бу 
муносабатни изҳор қилиш имкониятидир[6; 60-б]. 
1-жадвал.