Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

аниклаш ва улар ҳисоби 
 
Ўзгармас умумишлаб чиқариш харажатлари бўйича умумий четланиш 
қуйидагича ҳисоб-китоб қилинади: 
 
ΔДУИЧХ =ТМхч*Сдухбб – ДУИЧХх (8) 
Буерда ΔДУИЧХ – Ўзгармас умумишлаб чиқариш харажатлари бўйича 
умумий четланиш суммаси; ТМхч – хақиқатда ишлаб чиқарилган тайѐр 
маҳсулот чиқиши (сони); Сдухбб - ўзгармас устама ишлаб чиқариш 
харажатларини бир бирлик маҳсулотга таксимлаш ставкаси; ДУИЧХх - 
ўзгармас устама ишлаб чиқариш харажатларининг хақиқий суммаси. 
Демак, ўзгармас умумишлаб чиқариш харажатлари уларнинг миқдори бўйича 
ишлаб чиқаришнинг ҳақиқий миқдори ва сметадаги миқдорини (сонини) бир 
бирлик маҳсулот учун белгиланган ўзгармас устама ишлаб чиқариш 
харажатларни таксимлаш норматив ставкасига кўпайтириш йўли билан 
топилади. 
Ўз навбатида, ушбу четланиш қуйидаги иккита омил таъсирида юз беради: 
(1) 
Самарадорлик бўйича четланиши = (Ҳакикатда ишлаб чиқарилган 
маҳсулот ҳажмига кетадиган меъѐрий вақт – ҳакикатда сарфланган вакт)
х 

---

61 
Ўзгармас устама ишлаб чиқариш харажатларини таксимлашнинг норматив 
ставкаси 
(2) 
Ишлаб чикариш куввати бўйича четланиши = (режадаги ишлаб 
чиқариладиган маҳсулот ҳажмига кетадиган смета вақт – режадаги ишлаб 
чиқариладиган маҳсулот ҳажмига ҳакикатда сарфланган вакт )
х 
Ўзгармас 
устама ишлаб чиқариш харажатларини таксимлашнинг норматив ставкаси 
Таннархга киритилмайдиган ўзгарувчан ва ўзгармас харажатлар 
бўйича четланишларни аниклаш ва улар ҳисоби 
 
Ушбу харажатлар махсулот таннархига киритилмайди (хаттоки тўлик 
таннархни аниклаш, калькуляция қилишда ҳам). Шу боис, ушбу харажатлар 
бўйича меъѐрдан четланишлар суммалари уларнинг турлари кесимида
хакикатда килинган сарфлар ва сметада белгиланган сарфлар ўртасидаги фарқ 
суммаси сифатида аникланади.