Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги равшанов С. С, Мирзаев Ж. Д. Дон ва дон маҳсулотлари экспертизаси

Дон ва дон маҳсулотларининг аниқланадиган сифат кўрсаткичлари. Дон маҳсулотларининг аниқланадиган сифат кўрсаткичлари органолептик ва физик - кимёвий кўрсаткичларга бўлинади.
Органолептик кўрсаткичларга ҳиди, таъми, ташқи кўриниши, чайнашда ғичирлаши сингари инсон сезги органлари билан аниқланадиган кўрсаткичлар киради.
Ранги ва ташқи кўриниши намунанинг тури, қайси хилга мансублиги ва ҳолатини аниқлаш мақсадида кўздан кечириш билан аниқланади. Янги, меъёрида етилган, йиғиштириб олинган вақулай шароитларда сақланган дон ўсимликнинг тури, навига хос бўлган аниқ намоён бўладиган рангга эга бўлади.Ранги ва ташқи кўриниши кундузги ёруғликда, текширилаётган намунани шу ўсимлик донига хос бўлган меъёрдаги намуна билан таққолаб аниқланади.
Доннинг ҳиди унинг таркибидаги учувчи моддаларга боғлиқ бўлади. Меъёрдаги донда уларнинг миқдори жуда оз бўлади ва доннинг ҳиди сезилмайди. Тўла қийматли донга хос бўлмаган ҳидларга: доннинг ўз-ўзидан қизиши вақуритилиши натижасида вужудга келадиган солод ҳиди; доннинг бузилиши ва моддаларининг парчаланиши натижасида ёки донни ёмон шамоллатиладиган хоналарда сақлашда ҳосил бўладиган қуланса ҳид; доннинг моғорлаши натижасида ҳосил бўладиган моғор ҳиди; дон оқсиллари парчаланиши ва парчаланиш маҳсулотларининг ажралиши билан борадиган чириган ҳид; донга атроф - муҳитдан адсорбцияланган бегона ҳидлар киради.
Донда бегона ҳидларбўлишига йўл қўйилмайди. Ҳидини аниқлаш учун бироз миқдордаги дон нафас билан қиздирилади. Агар 5...10 гр донни стаканга солиб, иссиқ (60...70^оС) сув қуйиб, 2...3 дақиқа ёпиқ ҳолда сақланса ва сувни тўкиб ташланса, ҳиди яққолроқ сезилади. Меъёрдаги доннинг таъми кам сезилади. Доннинг таъми чучук, баъзида дон турига хос таъмли бўлади. Доннинг таъми олдиндан майдаланган 2 г атрофидаги донни чайнаб кўриб аниқланади. Тахир таъм доннинг сақлашдаги бузилишидан, яъни таркибидаги ёғларнинг тахирланишидан ҳамда донда какра донлари аралашганидан дарак беради. Нордон таъм бижғишни келтириб чиқарувчи турли микроорганизмлар мавжудлигидан ҳамда у ёки бу турдаги органик кислоталар ҳосил бўлишидан дарак беради. Ширин таъм ўсган ҳамда етилмаган донга хос.Бегона таъмлар бегона моддалардан адсорбцияланиш, зараркунандалар билан зарарланиш ва бошқалар натижаси ҳам бўлишимумкин.