Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги о'рта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

Қўзғатувчининг биологик ривожланиши. Урғочи қисқичба- қалар сувости тошчаларда, гидроқурилмалар ичида тухуми бор икра қўяди. Икралар субстратларга, қаттиқ нарсаларга ёпишади. Ҳар бир қўйилган икрада 250—300 та тухум мавжуд. Сувнинг ҳароратига боғлиқ ҳолда 3—5 ҳафтадан сўнг тухумда личинка ҳосил бўлади. Узун орқа антеннаси ва шаклланмаган сўрувчилари билан тухумдан чиққан личинкалар сувда 2—3 кун давомида эркин сузиб юради. Агарда шу муддат ичида личинкалар ба- лиқлар терисига ёпишиб ололмаса, нобуд бўлади. Личинкалар балиқларнинг терисида тез ривожланиб, мураккаб метаморфозни бошидан о ътказади ва 2—3 ҳафтадан сўнг жинсий вояга етади. Ёзда улар 3 та янги авлодларни бериши мумкин.
Эпизоотологик маълумотлар. Аргулуслар иссиқсевар қисқич- бақалар ҳисобланади. Улар барча ёшдаги балиқларда паразитлик қилади, шу йилги зоғорабалиқ, кулмой, оқ ва қора амур, буффало, сазан, судак, лешч турларидаги балиқлар анча сезгир бо ълади. Катта ёшдаги балиқлар эса паразит ташувчи бўлиб хизмат қи- лади. Табиатда аргулусларнинг резервентлари, ёввойи балиқлар: олабуға, 3 игнали колюшка, товонбалиқ, ёршлар бўлиши мум- кин. Балиқларнинг максимал зарарланиши ёзда — июл-август ой- ларида кузатилади, куз ва қишга келиб зарарланиш пасаяди. Қис- қичбақалар қишда балиқларнинг танасида қишлаб, баҳорга келиб инвазиянинг тарқалиш манбайи бўлиб қолади. Қисқичбақалар- нинг личинкали босқичлари сув оқими билан бошқа соғлом сув ҳавзаларига бориб балиқларни зарарлантириши мумкин.
Касалликнинг клиник белгилари ва патогенези. Балиқ танасида жойлашиб олган аргулуслар хартуми ёрдамида балиқ терисини тешиб қон сўради. Паразит ёпишган жойда шишлар ҳосил бўлади, қон қуйилади, тери жароҳатланиб, ярачалар ҳосил бўлади. Балиқлар бе- зовталанади, озиқани хоҳламай қабул қилади, ўсишдан қолади, сув ўсимликлари орасида яширинади, сув ўсимликларига терисини ишқалайди, кучли интенсив зарарланган балиқлар нобуд бўлади. Зарарланган балиқларнинг жабраси қонсизланган, танаси ярачалар билан қопланган, шишган бўлади, некроз ривожланади. Қисқич- бақалар балиқ терисининг эпидермис қатламини, ҳақиқий тери ва ҳат- токи мушак қатламини жароҳатлайди. Буларнинг барчаси яллиғ- ланиш жараёнининг келиб чиқишига сабаб бўлади. Қисқичбақа безининг заҳарли секрети унинг хартуми орқали ярага тушиши оқибатида токсикоз (заҳарланиш)ни келтириб чиқаради. Булардан ташқари, аргулуслар балиқ касаллик қўзғатувчиларини ташувчилари ҳам бўлиши мумкин (оқ амур балиқларининг скрабилланоз ва турли хил қон паразитар касалликлари).
Ташхис. Касалликнинг клиник белгилари ва аргулусларни балиқ те- рисида топиш асосида қўйилади. Топилган аргулуслар пробиркада йиғиб олиниб, қайси турларга мансублиги аниқланади.