Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги о'рта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

Клиник белгилари. Балиқларни овлаш қуроллари, инвентарлари, ташишда ишлатиладиган идишларнинг таъсирида келиб чиқувчи шикастланишларда балиқларнинг танасидаги тангачаларнинг қу- руқсизланиши, сузгичларнинг синиши, танасига яраларнинг ҳосил бўлиши, чуқур мушак қатламида лат еган жойлар ҳамда эзи- лиш кузатилиб, унинг оқибатида қон қуйилиш ва енгил жароҳат олиш рўй беради.
Балиқ ўстирувчи хо ъжаликларда, қишловчи бассейнли ком- плексларда меъёрдан ортиқ балиқларни ўстириш жараёнида улар- нинг тери қатламида жароҳатланиш, шиллиқ моддасининг йўқо- лиши кузатилади. Икра ва личинкаларини ўстириш ва инкубатсиялаш жараёнида, чавоқ ва бир ёшдаги балиқ личинкалари орасида туғма майибларнинг пайдо бўлиши намоён бўлади.
Узоқ муддатли босим таъсирида балиқларнинг айрим органлари атрофияга учраб, уларнинг ўлиши, нобуд бўлиши кузатилади. Бундай шикастланишлар кўпроқ кўкрак ҳамда қорин суз- гичларнинг асосида, агарда қишловчи бассейн комплекслари- нинг туби тошлар, тошчалар билан қопланган бўлса кузатилади. Айрим пайтларда нафақат тери қатлами, балки мушак қатлами ҳам жароҳатланади, бундай ҳолатлар, айниқса, озиқ балиқларда яққол кўзга ташланади. Агарда бундай шикастланишлар тананинг кўп қисмини эгаллаган бўлса, бу о ълимнинг сабабчисига айланади. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, ҳатто жуда ҳам кам шикаст- ланишлар организмни кучсизлантириб, иккиламчи инфекцияларга бўлган мойиллигини оширади.
Ташхис балиқларни клиник кўрикдан ўтказиш асосида ва шу- нингдек, танада тирналиш, шикастланиш, яралар, сузгичлар- нинг ишдан чиққанлиги, қон тўпланганлиги, қон қуйилганлигига қараб қо ъйилади. Механик шикастланишларни айрим инфекцион ва инвазион касалликлар оқибатида пайдо бўладиган жароҳатлардан фарқ қила олиш керак.
Профилактикаси. Шикастланишнинг келиб чиқиш сабабларини йўқотишга қаратилган тадбирларни амалга ошириш, балиқ ов- лашда ишлатиладиган жиҳозларни, овланган балиқларни ташишда ишлатиладиган асбоб-ускуналарни, транспорт воситаларини ҳамда шундай тирналишларнинг олдини олиш тадбирларини амалга ошириш талаб қилинади.
Ҳовузлардаги балиқларни овлашда балиқ йиғувчи ва тўпла- нувчи чуқурларда ёки балиқ ушловчи ускуналарда балиқлар- нинг жароҳат олишларининг олдини олиш мақсадида, уларда етарли миқдорда сув бўлиши шарт. Балиқ тўри сувдан кўтарилганида балиқлар миқдори 5—7 кг дан, агарда кўтарма тўр бўлса 30— 50 кг дан ошмаслиги керак. Катта ёшдаги балиқларни ташишда ташувчи идишларда етарли миқдорда сув бўлиши шарт (бир балиқнинг ҳажмига камида 10 маротаба зиёд сув ҳисобида).
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

1. 
   Балиқларни кузда овлашнинг салбий оқибатларини баён этинг.
   
2. 
   Балиқларни ташишда вужудга келадиган шикастланишларнинг асосий сабаби нима?
   
3. 
   Қайси турдаги балиқлар шикастланишни оғир ўтказади?
   
4. 
   Балиқларни овлаш қуроллари, инвентарлари, ташишда ишлатиладиган идишларнинг таъ сирида келиб чиқувчи шикастланишлар.