Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги о'рта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

Биологик ривожланиш. Паразит биогелминт. Асосий хўжайинлари қисқа паррандалар, оралиқ хўжайинлари қисқичбақалар, қўшимча хўжайини балиқлар.
Жинсий вояга етган паразитлар паррандаларнинг ичакларида тухум қўя бошлайди, тухумлар тезак орқали ташқи муҳитга, сувга тушади. Эмбриогенез жараёни сувда ўтади. Тухумда ҳосил бўлган личинка, тухумнинг қопқоқчасини очиб сувда бироз муддат сузиб юради (коратсидий). Коратсидийларни қисқичбақалар истеъмол қилганларида уларнинг организмида коратсидий ривожланиб иккинчи босқичдаги личинка — протсеркоидга айланади. Тана- сида ана шундай протсеркоид бўлган қисқичбақаларни балиқлар алиментар равишда истеъмол қилганларида, уларнинг қорин бўшли- ғида 10—14 ой давомида узунлиги 2 м келадиган навбатдаги ли- чинка — плеротсеркоид ҳосил бўлади. Плеротсеркоидлар билан зарарланган балиқларни паррандалар ушлаб истеъмол қилганларида эса улар касалликка чалинадилар ва қўзғатувчи 3—5 кун ўтгач жинсий вояга етиб ташқи муҳитга тезак орқали етилган тухум- ларни чиқара бошлайди. Балиқлар организмида плеротсеркоидлар 3 йилгача яшаши мумкин.
Эпизоотологик маълумотлар. Касаллик барча ҳудудларда: кўлларда, сув омборларида, камроқ дарё ва ҳовузларда учрайди. Касалликка кўп турдаги балиқлар: лешч, қизилкўз, чавоқбалиқ, қизилқанот, карас, густера, қушбалиқ, сўзанбалиқ, оқ амур, пешанадўнг, маринка, верховка ва бошқалар мойил. Баъзан сазанда ҳам уч- ратиш мумкин. Плеротсеркоидлар эса 2—4 ёшда балиқларда уч- райди. Инвазиянинг экстенсивлиги 40—60%, ИИ—3—7 донани ташкил қилиши мумкин. Касаллик, асосан, баҳор-ёз ойларида кузатилади.
Патогенези. Плеротсеркоидлар ривожланиши, ўсиши оқибатида қорин бўшлиғидаги органлар атрофияга учрайди, уларнинг нор­мал функсияси издан чиқади. Тухумдан атрофияга учраши оқибатида балиқлар пуштсиз бўлиб қолади. Қўзғатувчи ҳаддан ташқари кўп бўлса, қорин бўшлиғи шишади, қорин девори ёри- либ, балиқлар нобуд бўлиши мумкин.
Клиник белгилари. Касалликнинг клиник белгилари инвазиянинг интенсивлигига боғлиқ. Балиқлар кучли инвазияланганларида улар- нинг сузиш механизмлари издан чиқади, камроқ сув бўлган жойларда, соҳилларда тўпланиб қолишади. Кўпроқ сувнинг юзасида ён боши билан ёки орқаси билан сузиб юради. Сувнинг кучли тўлқинларига дош беролмайди, ўсимлик, қамишлар ўсган жойларга келиб қолади. Балиқларнинг, қорни шишади, баъзан эса қорин девори ёрилиши оқибатида нобуд бўлади.